ديوان امير خسرو

جانا، شبي به کوي غريبان مقام کن
چون جان دهيم در کف پايت خرام کن

يک جرعه نيم خورده خود بر زمين بريز
در کام مرده شربت «يحيي العظام » کن

اي دل، چو سوختي ز هوسهاي خام خويش
عمر عزيز در سر سوداي خام کن

مردم در آرزوي کناري و بخت بد
ننهاد آرزوي من اندر کنار من

هر چند بينمش، هوسم بيش مي شود
روزي در اين هوس رود البته جان من

اي بوده در قفاي تو دايم دعاي من
بيگانگي مکن که شدي آشناي من

در پرده پوشي ام چه کني کوشش، اي رقيب
جهل است چاک دامن ديوانه دوختن

دعوي عشق کرده خسرو بيايدت
چون هندوان در آتش غم زنده سوختن

نظر چگونه توان در همه جهان کردن؟
چو نيست آن که به رويش نظر توان کردن

به فتوي خط تو کآيتي ست در خوبي
حلال نيست تماشاي بوستان کردن

ندارد از تو دمي صبر در جهان خسرو
مگس شکيب ندارد ز انگبين کردن

چو مفلسان هوسناک با تو چند از دور
به وهم خويش در انديشه گل شکر خوردن!

چنين که سرزده در کوي دوست رفتن ماست
نه آتشيم بخواهيم تا به سر خوردن

تمام هستي من برد، گر کند نظري
نخواهم آن همه را هيچ در ميان ديدن

چو در ببيند خسرو، گرش بريزي خون
زهي محال که باز آيد از چنان ديدن

بيار ساقي و جام شراب در گردان
خراب کرده خود را خراب تر گردان

ز بهر دردکشان آبگينه حاجت نيست
يکي سفال شکسته بيار و در گردان

از دست هجران من در بلايم
يارب، به فضلت آن را دوا کن

من در فراقت شوريده حالم
باز آي و رحمي بر حال ما کن

در عشق، خسرو، دل را چه قيمت؟
جان و روان را پيشش فنا کن

گرد چمن شاهد زيبا بسي
در دل من شاهد زيبا همان

در چمني هر کس و من بر درش
باغ من آن است و تماشا همان

چاه مزن زير لب چون سمن
رخنه مکن در شکم ياسمين

زلف که شد طوق گلوي تو، کرد
سلسله در گردن ماء معين

بي گنهي چشم ز ما برمگير
بي سببي چهره ز ما در مچين

ليک از آن چشم کمين مي کني
ديده بد نيز ببين در کمين

بي چراغ است خانه خسرو
هر زمان روي در نقاب مکن

من اندر خور بندگي نيستم
وز اندازه بيرون تو در خورد من

نديدي که مه در گريبان بود
سر اندر گريبان خود کن، ببين

اگر نشکند در ز دندان تو
يکي زير دندان خود کن، ببين

چه بلاست از دو چشمت نظر نياز کردن
مژه را گشاد دادن، در فتنه باز کردن

ناگهان گر گشت کويت مي کنم
چشم من در غيرت است از پاي من

جان خسرو در دو چشمت يک نظر
گر چه سرزد اين قدر کالاي من

هر کسي پندي شنيد و صبر کرد
کار من دشوار و در هم همچنان

جان نفس بشکست و در پرواز شد
دل به دام فتنه گر کم همچنان

من رسوا و هر سو خنده خلق
چو مستي در ميان هوشياران

تنم پرورده شد در خون ديده
چنان کز مي سفال باده خواران

نگويم درد خود با کس کز اين راز
نگنجد در دل نااستواران

منم سرگشته زير پاي خوبان
چو گوي افتاده در پيش سواران

چه خوش مي نالد اندر عشق خسرو
چو بلبل در قفس وقت بهاران

دشمني چون عشق در بنياد دل افشرده پاي
بر اميد صبر بي بنياد نتوان زيستن

هر کجا گفتار شيرين رخنه در جان افگند
حاضر مردن کم از فرهاد نتوان زيستن

روزگار من پريشان شد ز ياد زلف تو
در چنين ويرانه آباد نتوان زيستن

جهد حسود، خسروا، در طلب مراد دل
رام کسي نمي شود بخت به حيله و فسون

بوالعجب کاري ست، من مشغول جان
وان رقيبت در چرا و چون من

عاشقي وانگه مسلماني، نداني، اي سليم
دوستي چون با بتان افتد، رود در دين سخن؟

در دوزخ اگر سوزم، زين نيست مرا دردي
هستي تو بهشتي رو، اين است عذاب من

اي، گنج دلها، مستيت، در قتل چابکدستيت
درد من آمد مستيت، ديوانگي درمان من

گر برم در برشان دست، بدزدند اندام
سيم دزدي عجبي نيست ز سيم اندامان

خسرو از بهر تو بدنام شد، از وي بگريز
نيکنامي نبود در روش بدنامان

بر لوح خاک احسن تقويم چون تويي
در خويشتن شمار سپهر و ستاره کن

خسرو، به سيم معني اگر در رسيده اي
آن سيم را به گوش دلت گوشواره کن

حق صحبت را غنيمت دار با هم صحبتان
چون همي داني جدايي در ميان خواهد شدن

غلام ناله ديوانگان روي توام
خوش است زمزمه مرغ در بهارستان

در سرم باز هوايي ست که گفتن نتوان
مهر خورشيد لقايي ست که گفتن نتوان

مهرباني که ندارد سر سوداي کسي
در سر بي سر و پايي ست که گفتن نتوان

همه کس بيندت جز من، روا باشد کزين نعمت
به محرومي بميرد پيش در اميدوار تو

بيچاره دلم خون شد در پيش خيال تو
تا چند هنوز آخر دوري ز وصال تو

اي جان من آويزان از بند قباي تو
بيچاره دلم خون شد در عهد وفاي تو

در عشق عفاالله طلبم وصل تو، زشت است
معشوق دگر سو و تمنا به دگر سو

مويي ست دهان تو و در موي شکافي
هنگام سخن ريخته لؤلؤي تر از مو

من اينجا و دل گمره در آن کو
از آن گمگشته مسکين نشان کو

اي زندگاني بخش من لعل شکر گفتار تو
در آرزوي مردنم از حسرت ديدار تو

بر زمي آخرت گهي بوده بود خرامشي
حيف بود به چشم من خاک در سراي تو

بود ناپيدا دهانش تيز ديدم بوسه جاش
در لب از دنداني نشاني شد دهاني يافت نو

قامت تو کز ضعيفي بسته در مويت نماند
بر سر هر تار مويي خانماني يافت نو

تو که به غلتاق تنگ چست در آمد تنت
پرده دل را دريد رشک بغلتاق تو

نوبت خوبي زدند در شب گيسوي تو
فتنه عسس گشت باز گرد سر کوي تو

بس که شکسته دلان بسته زلفت شدند
هست هزاران شکست در سر هر موي تو

ابرو ترش مکن که شود کشته عالمي
زين چاشني که مي نگرم در کمان تو

آموخت چشمهاي مرا گريه هاي تلخ
در ديده خنده هاي لب نوشخند تو

تا کي هنوز در دلت از خسته غبار
کز خون دل نشاند غبار سمند تو

صد پاره شد چو غنچه دل خسرو و هنوز
باري گلي کشفت مرا در بهار تو

روزي که ذره ذره شود استخوان من
باشد هنوز در دل تنگم هواي تو

خواهيد تا چو من نشويد از بلاي هجر
در من نگه کنيد و ببينيد سوي او

بس نوبهار کهنه که بشکست زانکه کرد
در چشم نيم مست تو هر دم خمار تو

بر نازکان باغ ببخشاي و لطف کن
زينسان به ناز در چمن، اي نازنين، مرو

اي آنکه در نظاره آن شوخ مي روي
ديوانگي خسرو مسکين ببين، مرو

در دلت هيچ جا نمي گيريم
گر چه ما هسته ايم و خرما تو

جاي در چشم خسرو ار نکني
خاک پاي سر معظم شو

لاله دمد از خون شهيدان غم او
تا حشر در آيند به خوان علم او

من کجا خسپم که از فرياد من
شب نمي خسپد کسي در کوي تو

گفتيم بي روي من در گل مبين
چون کنم، مي آيدم زو بوي تو

نفگني در گردنم دستي که نيست
اين کمان را طاقت بازوي تو

همه در مجلس شاهان نتوان خورد کباب
يکي شبي بر جگر سوخته هم مهمان شو

گل بخندد در چمن گر خنده اي
وام يابد از لب خندان تو

پرسد ز سرشک خون جانم ز غمت، آري
پر گشته مرا آخر در عشق تو پيمانه

باز آمده اي تا بنمايي و بسوزي
در سوز مياور دل آرام گرفته

اي گل، چه زني خنده ز ناليدن خسرو
کازرده بود بلبل در دام گرفته

به صد خونابه ايمان در دل آويخت
مکن، اي نامسلمان، پاره پاره

دلم در عشق جانان گشته پاره
دل است آن شوخ را يا سنگ خاره

شبانگاه تو بر مه پاره آمد
مرا در دل غم آن ماه پاره

من و مستي و بدنامي و زين پس
سگان رسوا و طفلان در نظاره

دليري مي کند در ديدنت خلق
به دست غمزه شمشير بلا ده

هميشه چشم تو مست است، جانا
ولي در دلبري هشيار گونه

گشادم ديده روي تو ناگه
به جانم در شدي ناکرده آگه

تا دل ز توام به غم نشسته
جان در گذر عدم نشسته

هر کس که بديد حسن رويت
در خانه زهد کم نشسته

هر کس به مقام و منزل خويش
در کوي تو چون سگم نشسته

اي در دل من مقيم گشته
دل بي تو اسير بيم گشته