ديوان امير خسرو

گوشش از بار در گران گشته ست
نشنود ناله حزين مرا

عشق در کار خوبرويان کن
زهد و تقوي و کفر و دين مرا

دست در گل همي زنم، ليکن
خار مي گيرد آستين مرا

رخي داري يگانه در نکويي
که ثاني ماه تابان نيست او را

کدامين مور خطت را که در حسن
بها ملک سليمان نيست او را

از شاخ عيش ما را برگي نماند برجا
گويي خزان در آمد گلزار خرمي را

چو در جفات بميرم، بخواني آنچه نوشتم
بر آستان تو از خون ديده حرف وفا را

دين هزار پارسا در سر گيسوي تو شد
چند به ناکسان دهي سلسله رموز را

سوخته رخت اگر سوي چمن گذر کند
در دل خود گمان برد شعله گرم لاله را

هيچ ياد آمدت، اي فتنه که وقتي زين پيش
عاشق سوخته در به دري بود مرا

ديوانه کرد زلف تو در يک نظر مرا
فرياد ازان دو سلسله مشک تر مرا

چون من ترا درون دل خويش داشتم
آخر چه دشنه داشته اي در جگر مرا

که ره نمود ندانم قباي تنگ ترا
که در کشيد به بر سرو لاله رنگ ترا

دل قويست مرا در غم و عجب سنگي
که طاقت آرد زخم دل چو سنگ ترا

گر نگردد خاک در کويت چه کار آيد تنم؟
بهر اين پروردم آخر استخواني چند مرا

بازوي هجرت قوي در کشتن بيچارگان
چون قصاص افزون فتد عادت شود جلاد را

در جيب وجود کس نگذاشته اي نقدي
يک لطف بکن زين پس مگشاي گريبان را

اي از مژه تو رخنه در جانها
وي درد تو کيمياي درمانها

دلم دارد هواي پاي بوست
ببين در سر خيال خام او را

افگند دل ما همه در چاه زنخدان
وانگاه بپوشيد به سبزه سر چه را

خسرو نگرفت از تب عشق تو قراري
چه جاي قرارست در آتشکده که را

باز برقع بر رخ چون ماه بربستي نقاب
گوييا در زير ابري رفت ناگه آفتاب

روزه داري که گشادي ز لبش نکهت مشک
اين زمان در دهنش نيست مگر بوي شراب

زاد چون از صبح روشن آفتاب
ساقي خورشيد رو در ده شراب

لعل ندهي آن عرق در ده که چون
گل برآرد هم گل ست و هم گلاب

خرم آن کو غرق مي باشد مدام
چون خيال دوست در مي هاي ناب

گر پاسباني وي در برج مه نبودي
سعد زمين گرفتي از وي وبال کوکب

چون در کنار آب خرامي، خيال تو
گويي که هست مردمک چشمهاي آب

شتاب مي کندم عمر در فراق مکوش
ترا که از پس عمري بديده ام مشتاب

بلاي مردم اهل نظر بود چشمت
به ناز اگر به در آيي ز مکتب، اي محبوب

دهان يار نيايد رقيب را در چشم
که خرده بين نبود هيچ ديده معيوب

مرنج اگر نبود در خورت کباب دلم
تو ميهمان عزيزي و هست اين مرغوب

شب زمستي چشم تو شمشير مژگان برکشيد
خواست بر خسرو زند کش در ميان بگرفت خواب

وين تمناست در سرم همه عمر
زين هوس چشم من نگيرد خواب

اي ترا در ديده من جاي خواب
ديده بي خوابم از تو جاي آب

گل شد از عکس رخت در چشم من
زاتش دل مي کشم زان گل گلاب

از لبت دارم سؤالي، چون کنم
تنگ مي آيد دهانت در جواب

هست مراد کسان دولت روز وصال
آنچه مراد من است در هجران آن طلب

گفتي که بدين سودا غمناک چه مي گردي
آواره دلي دارم در حلقه گيسويت

شبها همه کس خفته جز من که به بيداري
افسانه دل گويم در پيش سگ کويت

گه نام گلي گويم، گه نام گلستاني
زينگونه در اندازم هر جا سخن از رويت

بوي گل ازين پيشم در باغ نمودي ره
بادي نوزيد از تو گمره شدم از بويت

صوفي که خراميدن تو ديده به صد صدق
بدريد مصلا و کله در ته پا داشت

خسرو به وفاي تو دهد جان که در آفاق
گويند همه کان سگ ديوانه وفا داشت

مپسند که در پيش لبت مرده بمانم
تا زيسته از پيش مسيحا نتوان رفت

رفت از قلم حکم که در عشق رود جان
القصه، همان رفت که اندر قلمش رفت

شد بسته زلفين تو خون در دل نافه
دلبستگي مشک خطا را چه توان گفت

گر يافت کسي از لب بي خط اثر ذوق
تا زيست در انديشه ساده شکران زيست

اندر روش زنده دلان، زنده کسي نيست
جز کشته خوبان که در آن مرده آن زيست

در پيش دل خويش هر افسانه که گفتم
گفتني که فسوني ز پي بستن خواب است

آن روز ز پرگار بشد دايره ما
کامد به در از پرده خط دايره وارت

در يک دگر آورد دو ابروي تو سرها
هشدار مگر از پي خونم شده يارت

نرگس همه تن گل شد و در چشم تو افتاد
تا روشني ديده بيابد ز غبارت

همه مضمون من شهري فرو خواند
که مهر صبر در فرمان من نيست

تويي منظور من در هر دو عالم
مرا بر دنيي و عقبي نظر نيست

همي خواهم که رويت باز بينم
جز اينم در جهان کام دگر نيست

دلي خالي نمي بينم ز دردت
کدامين دل که خونش در جگر نيست

دل ما را ز دست غم امان نيست
نشان شادماني در جهان نيست

کسي کو يک زمان در عمر خوش بود
مرا اندر همه عمر آن زمان نيست

گر افتد آشتي با بخت، ننگيست
اگر نقد خصومت در ميان نيست

مرا در آرزويت غم نديم است
به تو گر نيست روشن، حق عليم است

چو غنچه باش خسرو، در جگر خون
اگر مقصودت از زلفش نسيم است

گرفته در بر اندام تو سيم است
برادر خوانده زلفت نسيم است

از آن زلف سيه بر مشکن آن را
بنا گوش ترا در يتيم است

ز ياد خنده مردم فريبت
مرا دو ديده پر در يتيم است

شبي يادش دهي از خسرو، اي باد
کزين در پاسباني دور مانده ست

دل مسکين من در بند مانده ست
اسير يار شکر خند مانده ست

نصيحت گوي من، لختي دعا گوي
که يک بيچاره اي در بند مانده ست

به مي سوگند خوردم جرعه اي بخش
که ما را در گلو سوگند مانده ست

مجو صبرم که جاي آن نمانده ست
مران از در که پاي آن نمانده ست

مبين در سجده هاي زرقم، اي بت
که اين طاعت سزاي آن نمانده ست

ببوسم پاي بت را وان نيرزد
که در سينه صفاي آن نمانده ست

دلا، بگذار جان بدهم در اين کوي
که هنگام دواي آن نمانده ست

تماشا مي کنم در باغ رويت
وزين خوشتر تماشا کس نديده ست

نمک زد شوخي اندر جان و نو کرد
جراحتها که در بنياد بوده ست

بيا ساقي دلم از دست رفته ست
همي آيد کنون دشوار در دست

نگارا، دست آزارم گشادي
چه مي آيد از اين آزار در دست

منم از جست و جوي تو چو مرغي
گل اندر ديده مانده، خار در دست

همه شب گرد کويت بهر مرهم
همي گردد دل افگار در دست

مده از دست خسرو را که دارد
ز تو مشتي غم و تيمار در دست

تو تار زلف بستي بند در بند
ز هر بندي مرا دردي جدا خاست

نشسته سبزه زين سو، پاي در بند
ستاده سرو ازان سو جانب راست

اگر چشمش به کشتن کرد تقصير
لبش در عذر آن تقصير چونست

کمر که بسته او هست جانم
مرا جاني ست آن هم در ميانست

درنگ آمدن، اي دوست کم کن
که عمر از بهر رفتن در شتابست

ز ذوق من که در مي پير گشتم
چه داند پارسا کين شيرخوارست

مرا زندانست بي تو خانه، هر چند
در و بام از خيالت پر نگارست

خطت نارسته در جان مي خلد، زانک
لبالب انگبينت پر ز نيش است

مرا در سر هواي نازنيني ست
کز او تاراج شد هر جا که ديني ست

بهار من تويي، زانم چه سود است
که در عالم گلي يا ياسميني ست

دل از پيشت سلامت چون توان برد
که در هر گوشه چشمت کميني ست

کسان را بر در هر کس پناهي
مرا بر درگه لطفش پناهست

بيا ساقي که ايام بهار است
سمن مست است و نرگس در خمار است

نگويم در تو عيبي، اي پسر، هست
وليکن بي وفايي اين قدر هست

ازان ناوک که از چشم تو بر من
هنوزم زخم پيکان در جگر هست

دمي غايب نه اي از پيش چشمم
اگر دوري، خيالت در نظر هست

نپندارم که در گلذار فردوس
ز رخسارت گلي پاکيزه تر هست

چو چنگ غم زده در گريه خسرو
سرود عاشقان با ساز مي گفت

هم اول روز کامد پيش چشمم
ز راه ديده در جانم درون رفت

بيا، اي ديده شهري به سويت
جهاني گم شده در جستجويت