گلستان سعدي

گر راست سخن گوئي و در بند بماني
به زانکه دروغت، دهد از بند رهائي

يکي را که عادت بود راستي
خطائي رود در گذراند ازو

وگر عمري نوازي سفله اي را
بکمتر تندي آيد با تو در جنگ

چو گاو ار همي بايدت فربهي
چو خر تن بجور کسان در دهي

چون در سرا و ضرا حالت اينست
ندانم کي بحق پردازي از خويش

نه هر بازو که در وي قوتي هست
بمردي عاجزان را بشکند دست

ضعيفان را مکن بر دل گزندي
که در ماني به جور زورمندي

موحد چه در پاي ريزي زرش
چه شمشير هندي نهي بر سرش؟

بر آنچه ميگذرد دل منه که دجله بسي
پس از خليفه بخواهد گذشت در بغداد

کس نبيند بخيل فاضل را
که نه در عيب گفتنش کوشد

در اين جمله چنانکه رسم مؤلفانست از شعر متقدمان بطريق استعارت ...

ديوان سلمان ساوجي

ملک لطفت راست آن نعمت که در ايران زمين
عطف ذيل عاطفت مي گستراند بر خطا

دور راي استوارت کافتابش نقطه ايست،
در کشيد از استقامت، خط به خط استوا

در نهاد آب شمشيرت قضاي مبرم است
بر سر شوم عدويت خواهد آمد اين قضا

ابر اگر آموزد از طبع تو رسم مردمي
در زمين ديگر نروياند بجز مردم گيا

هست مستغني، بحمد الله، ز اعوان در گهت
گربه درگاهت نيايد شوربختي، گو: ميا

در فراقت گرچه بگذشت آب چشم از سر مرا
بر زبان هرگز نراندم سرگذشت و ماجرا

درد پاي ماست همچون ما، به غايت پايدار
در ثبات و پايداري درد آرد پاي ما

عالم فرسوده از جور سپهر آسوده باد
جاودان در سايه اين رايت گيتي گشا

زهره بر گردون ستاند غازه از عکس هلال
لاله در نيسان نمايد صورت قلب شتا

صبحدم بشنو که در بستان سراي روزگار
داستاني مي سرايد بلبل دستان سرا

گل که در شب خارگرد آرد چو حمال حطب
عاقبت دانم که خواهد بودنش آتش جزا

راي او گر تکيه کردي بر سپهر بي ثبات
بالش خورشيد بودي در خور او متکا

گر سها در سايه رايت رود چون آفتاب
بعد ازين چشم و چراغ آسمان باشد سها

تا نخواند خطبه بلبل، در زمان عفتت
بر ندارد برقع از رخسار گل، باد صبا