بوستان سعدي

کمال است در نفس مرد کريم
گرش زر نباشد چه نقصان و سيم؟

کلوخ ارچه افتاده بيني به راه
نبيني که در وي کند کس نگاه

بدر مي کنند آبگينه ز سنگ
کجا ماند آيينه در زير زنگ؟

عجب در زنخدان آن دل فريب
که هرگز نبوده ست بر سرو سيب

به مويي که کرد از نکوييش کم
نهادند حالي سرش در شکم

چو چنگ از خجالت سر خوبروي
نگونسار و در پيشش افتاده موي

يکي را که خاطر در او رفته بود
چو چشمان دلبندش آشفته بود

مرا جان به مهرش برآميخته ست
نه خاطر به مويي در آويخته ست

برون آيد از زير ابر آفتاب
به تدريج و اخگر بميرد در آب

ز ظلمت مترس اي پسنديده دوست
که ممکن بود کاب حيوان در اوست

تو با دشمن نفس هم خانه اي
چه در بند پيکار بيگانه اي؟

نخواهم در اين نوع گفتن بسي
که حرفي بس ار کار بندد کسي

تأمل کنان در خطا و صواب
به از ژاژخايان حاضر جواب

کمال است در نفس انسان سخن
تو خود را به گفتار ناقص مکن

چرا گويد آن چيز در خفيه مرد
که گر فاش گردد شود روي زرد؟

درون دلت شهر بندست راز
نگر تا نبيند در شهر باز

به يک سالش آمد ز دل بر دهان
به يک روز شد منتشر در جهان

سخن ديوبندي است در چاه دل
به بالاي کام و زبانش مهل

مگوي آن که گر بر ملا اوفتد
وجودي ازان در بلا اوفتد

يکي خوب خلق خلق پوش بود
که در مصر يک چند خاموش بود

اگر همچنين سر به خود در برم
چه دانند مردم که دانشورم؟

سخن گفت و دشمن بدانست و دوست
که در مصر نادان تر از وي هموست

يکي ناسزا گفت در وقت جنگ
گريبان دريدند وي را به چنگ

نبيني که آتش زبان است و بس
به آبي توان کشتنش در نفس؟

قفسهاي مرغ سحر خوان شکست
که در بند ماند چو زندان شکست؟