بوستان سعدي

سر انداز در عاشقي صادق است
که بد زهره بر خويشتن عاشق است

اجل ناگهي در کمينم کشد
همان به که آن نازنينم کشد

نه روزي به بيچارگي جان دهي؟
پس آن به که در پاي جانان دهي

همه شب در اين گفت و گو بود شمع
به ديدار او وقت اصحاب، جمع

چو خود را به چشم حقارت بديد
صدف در کنارش به جان پروريد

بلندي از آن يافت کو پست شد
در نيستي کوفت تا هست شد

جواني خردمند پاکيزه بوم
ز دريا برآمد به در بند روم

در او فضل ديدند و فقر و تميز
نهادند رختش به جايي عزيز

نه گرد اندر آن بقعه ديدم نه خاک
من آلوده بودم در آن جاي پاک

که اي نفس من در خور آتشم
به خاکستري روي درهم کشم؟

بزرگان نکردند در خود نگاه
خدا بيني از خويشتن بين مخواه

گرت جاه بايد مکن چون خسان
به چشم حقارت نگه در کسان

گمان کي برد مردم هوشمند
که در سرگراني است قدر بلند؟

يکي حلقه کعبه دارد به دست
يکي در خراباتي افتاده مست

نه مستظهرست آن به اعمال خويش
نه اين را در توبه بسته ست پيش

شنيدستم که از راويان کلام
که در عهد عيسي عليه السلام

دليري سيه نامه اي سخت دل
ز ناپاکي ابليس در وي خجل

سيه نامه چندان تنعم براند
که در نامه جاي نبشتن نماند

بزير آمد از غرفه خلوت نشين
به پايش در افتاد سر بر زمين

گنهکار برگشته اختر ز دور
چو پروانه حيران در ايشان ز نور

تأمل به حسرت کنان شرمسار
چو درويش در دست سرمايه دار

خجل زير لب عذرخواهان به سوز
ز شبهاي در غفلت آورده روز

برست آن که در عهد طفلي بمرد
که پيرانه سر شرمساري نبرد

در اين گوشه نالان گنهکار پير
که فرياد حالم رس اي دستگير

که اين مدبر اندر پي ماچراست؟
نگون بخت جاهل چه در خورد ماست؟