جوهر الذات عطار

تو ديداري از آن اندر همه نور
توئي اينجايگه در جمله مشهور

تو ديداري از آني در جهان فاش
درونت را عيان ديديم نقاش

تو ديداري از آن نور تجلي
عيان در تست کل ديدار مولي

تو ديداري از آن در روشنائي
تو داري اينزمان ديد خدائي

تو ديداري که در جمله يقيني
حقيقت جملگي اينجا تو بيني

بتو پيداست اينجا جسم و جانم
ز تو شد در عيان عين العيانم

زهي ديدار تو جان کرده روشن
فتاده نور تو در هفت گلشن

مکانت روشنست از نور خود بين
حقيقت نور خود در نور خود بين

مکانت روشن و اعيان تو بودي
در اين نقش فنا دائم تو بودي

در اين نقش فنائي ايندم اظهار
ز تو اسرار کل اينجا پديدار

در اين نقش فنائي ايندم اظهار
ز تو اسرار کل اينجا پديدار

در اين نقش فنائي اينزمان تو
گذشته از همه کون و مکان تو

بتو پيداست عقل و جان و ادراک
تو خورشيدي فتاده در سوي خاک

بتو پيداست وز تو راز بينم
ز تو هر چيز در خود باز بينم

بتو عطار اينجاگه نموداست
که در تو ديد پاک الله بود است

صفات ديده کردي آشکاره
کز او داري تو در عالم نظاره

صفات ديده موجود است در ذات
حقيقت نقش بسته جمله ذرات

صفات ديده اينجا مصطفي يافت
در آن ديد حقيقت کل خدا يافت

سخن از ديده گفتم در لقا من
نمودم پيش هر کس رازها من

سخن از ديده خواهم گفت اينجا
در اسرار خواهم سفت اينجا

سخن از ديده شد اينجا عيانم
در اينجا بنگري شرح و بيانم

در اينجا راز کل پيداست آخر
حقيقت ذات کل اينجاست آخر

در اينجا راز بيچون باز يابي
ز گنجشک خودت شهباز يابي

حقيقت چون سخن از ديده شد باز
مراد کل در اينجا ديده شد باز

بچشم صورت و دل در مکانم
گذشته من ز کون اندر مکانم

چو هر سه با هم اندر داخل هم
حقيقت در يکي هم واصل هم

چو هر سه در يکي ديدار دارند
حقيقت هر سه بود يار دارند

چو هر سه در يکي اعيان رازند
حقيقت هر سه اينجا ديده بازند

چو هر سه در يکي موجود ذاتند
حقيقت هر سه اعيان صفاتند

چو هر سه در يکي ديدند دلدار
کنون هستند از اعيان خبردار

ترا اين هر سه جوهر در نمودست
حقيقت هر سه اعيان وجودست

ترا اين هر سه جوهر بايدت ديد
که ايشانند در اعيان توحيد

بدين هر سه جمال يار بيني
در اينجاگه جلال يار بيني

بدين هر سه بيابي راز بيچون
در اينجاگه عيان هفت گردون

بدين هر سه منم کل راز ديده
جمال يار در خود باز ديده

بديشان بنگر و ديدار خود بين
در ايشان جملگي اسرار خود بين

اگر ايشان نبودي در دو عالم
کجا پيدا شدي ديدار آدم

عيان هر سه اينجا مصطفي ديد
در ايشان بيشکي آنجا لقا ديد

عيان هر سه اينجا مرتضي نيز
حقيقت يافت در اسرار هر چيز

عيان هر سه را بين و لقا شو
در ايشان آخر اينجا کد خدا شو

در آخر ظاهرش درخواست از حق
که تا ظاهر بيابد راز مطلق

بحق گفتا که اشياام تو بنما
در اينجا راز پيداام تو بنما

حقيقت شرح آن از جسم و جان بين
همه در خويشتن بيشک عيان بين

وليکن اين بيان را شرح گويم
در آن هيلاج کانجا راز گويم

حقيقت شرح هيلاجم چنان است
که شرح کل در اينجاگه عيانست

يقين عين اشيا را از آن ياب
درون را در يقين راز نهان ياب

از اين جوهر نمودت جسم در ديد
که اين جوهر عيان آمد ز توحيد

ترا چون چشم جان اينجا يقين است
حقيقت در همه عين اليقين است

وگر مر چشم دلت امروز بازست
حقيقت او در اينجا عين رازست

حقيقت هر سه در هم راز دانند
حقيقت چون ببيني باز دانند