جوهر الذات عطار

نظر کن بنده در ما باز بين ما
دوئي منگر که ما هستيم يکتا

بدانم راز موري در بن چاه
که از سر همه دانايم آگاه

له الملک و مرا نبود زوالم
که در اعيان تجلي جلالم

در عين اليقين بر تو گشادست
ترا گنج حقيقت جمله دادست

در عين اليقين را کرده باز
نمود گنج کل را کرده باز

دلت گنجينه نور و صفايست
که در وي نور خاص مصطفايست

از اين گنجينه جوهر فشاندي
بسر آخر در اين حضرت نماندي

زهي واصل که اصل کار داري
که در جانان دلي بيدار کردي

زهي واصل که در يکي نمودار
حقيقت ديدي اينجا گاه دلدار

دل و جانت چو منصور از يقين باز
يکي ديدند در عين اليقين راز

دم او از تو پيدا شد در اينجا
فکندستي کنون تو شور و غوغا

دم او از تو پيدا شد در اسرار
حقيقت کرده بر جمله اظهار

تو ميداني که ديدستي يقين تو
حقيقت در درونت بيشکي تو

تو ميداني حقيقت راز اول
که گفتي در عيان اعزاز اول

که دانستست در اين دنياي غدار
که تو داري جمال طلعت يار

جمال طلعت جانان تو داري
حقيقت در جهان کل آن تو داري

همه ارواح ديدي انبيا را
در اينجا گه تو ديدي آشکارا

ترا اينجاست آدم آشکاره
تو در او او بتو اينجا نظاره

ترا اينجاست آدم تا که ديدي
که در دم ديد آدم را بديدي

ترا اينجاست نوح و بحر و کشتي
که در درياي جانان بر گذشتي

ترا اينجاست ايوب و شده خوب
رسيده بيشکي در وصل محبوب

ترا اينجا است مرديدار حيدر
گشاده بر تو اي عطار او در

ترا اينجا است فرزندان ايشان
يقين ديدار حسنت اي در افشان

ز توحيد حقيقت باز ديدي
که ايشان در درونت راز ديدي

برو خاموش شو در سر اسرار
که تا گردي مگر روزي خبردار

برو خاموش شو اينجا بتحقيق
که در آخر ترا بخشند توفيق

برو خاموش شو در عالم اي يار
که تا آخر شوي زين سر خبردار

سر اسرار شرع مصطفي ياب
در آخر از حقيقت وصل درياب

بنور شرع اصل ذات ايشان
همه در خود نظر کن بيشکي آن

همه در خود بياب اينجايگه دوست
که تا چون مغز بيرون آئي از پوست

همه در خود بياب و گرد جانان
که تا يابي حقيقت فرد جانان

همه در خود بياب و ذات بيچون
حقيقت خويشتن بين بيچه و چون

همه در خود بياب اينجا عيان ذات
حقيقت بيشکي خورشيد آيات

ترا معبود اينجاست او نظر کن
وجود و جان و خود را در خبر کن

از اين هر دو در اينجا گه بيابي
اگر اينجا دل آگه بيابي

دل آگاه ميبايد در اين سر
که اسرارش همه آمد بظاهر

دل آگاه ميبايد ز توحيد
که يکي يابد اينجاگاه در ديد

دل آگاه ميبايد که چون نوح
در اين دريا بيايد قوت روح

دل آگاه ميبايد که در راز
چو ابراهيم يابد سر او باز

دل آگاه ميبايد در آفاق
که گردد سر بريده همچو اسحاق

دل آگاه ميبايد در اينراه
که بيرون آيد و گردد يقين شاه

دل آگاه ميبايد چو صالح
که گردد در يقين عين مصالح

دل آگاه ميبايد چو عيسي
که در يابد حقيقت قرب اعلي

دل آگاه ميبايد چو احمد
که باشد در عيان کل مؤيد

دل آگاه ميبايد چو حيدر
که در يابد حقايق را سراسر

هر آنکو اين حقيقت يافت در خويش
حجاب جسم و جان برداشت از پيش

هر آنکو اين حقيقت در نظر يافت
حقيقت جملگي اندر نظر يافت

هر آنکو دم زد اينجا بازديد او
حقيقت در عيان اين راز ديد او

هر آنکو غير از اين چيز دگر ديد
حقيقت هيچ بيشک در نظر ديد

نهي دم زين مزن در صورت خويش
حقيقت فاش بشنو مرد درويش