جوهر الذات عطار

چو تو در پرده خود گم شدي باز
کجا بيني چو او انجام و آغاز

تو چون او کي شوي تا حق ببيني
چو شيطاني که دائم در کميني

همي خود را بحق از خود فرو شوي
فرو رو آنگهي در توي هر توي

ز دار لابه الا باز شو لا
که تا گردي منزه در مبرا

فنا بگزين و بس عين بقا بين
همه اشيا تو در عين فنا بين

نظر کن ابتدا و انتها ياب
همه گمگشته در عين خدا ياب

نظر کن ذات را در خود عيان بين
وجود خود کمال جاودان بين

چه ميگويم دمادم سر اسرار
وي خوش خفته در خواب پندار

ترا بندار سرگردان چنين کرد
که افتادي چنين در عين اين درد

تو پنداري که هستي در خوشي تو
چه ميداني که عين آتشي تو

يکي باشد اگر خود حور باشد
سراسر در بر تو نور باشد

خوشاآندم که در جنت خداوند
گشاده باشد اندر ديده ها بند

تو خود مي بيني و دوري ز جنت
ز قربت رفته در عين محنت

چو جنت در نماز اينجا نديدي
دمي اينجا بحق مي نارسيدي

کجا يابي و کي داني تو اسرار
که ايندم مانده در عين گفتار

رها کن جمله و در حق فنا شو
دمادم سر رباني تو بشنو

که در بالاي هفت افلاک و انجم
کني بود وجودت را يقين گم

چو غيري در نگنجد آنزمانت
يکي بيني مکين و هم مکانت

بگو تا چند در ماتم دري تو
سزد گر پرده از جم بردري تو

بگو تا چند باشي غمخور خويش
نمي يابي در اينجا غمخور خويش

ز خود تا چند باشي در بلا زار
اگر مردي وجود خويش بگذار

دمادم ميخوري مر زخم بر دل
بماندي در نهاد راز مشکل

چو مرغي در قفس ماندي گرفتار
تو مانده دور از اعيان دلدار

در اين زندان عجب ماندي چو دزدان
بماندي زار و سرگردان و حيران

در اين زندان چرا خوار و حزيني
مقام جاودان اينجا نبيني

کسي اينجا نشان دوست دارد
که در زندان او طاعت گذارد

دلا طاعت گزين در آخر کار
چو هستي اندر اين دنيا تو بيکار

ببين مانند ايشان چون نديدي
ز جمله در نگر تا چون رسيدي

ز طاعت يافتم جنات اينجا
شدم در ذات کل يکباره اينجا

ز طاعت يافتم رحمان مطلق
در آخر گشت واصل از اناالحق

چنان شد ذات قدس نور بيچون
که يک روزن بدش در پيش گردون

چنان بد عاشق طاعت در اول
که جسمش کرد با جانان مبدل

چنان بد عاشق طاعت در اسرار
که روز و شب بد اندر خدمت يار

رسيده سوي ذات و جان شده او
چو جانان در همه پنهان شده او

چنان عاشق بد اينجا گاه در ذات
که واصل گشت اندر عين ذرات

چنان واصل بد او در عين جانان
که بد پيدا ز پيدائيش پنهان

کسي بايد که همچون او شود حق
زند آنگاه در پاکي اناالحق

از اين آلودگي پاک و مبرا
شو اينجا گه ز حق در خويش يکتا

سلوک خويش رااينجا در افکن
گذر کن از نمود جان وز تن

چو پاک آئي در اينجا پاک رو باش
مکن اسرار چون منصور تو فاش

شود لوح دل اينجا پاک و روشن
مصفا کن در اينجا جان اباتن

و گرنه تن زن و خاموش ميباش
چو ديگي دائما در جوش ميباش

اگر پخته شوي در جوهر دل
گشاده گردد اينجا راز مشکل

بهمت اين تواني يافت اينجا
که تا گردي در اينجا گاه يکتا

بهمت گر شوي يکتا در اينکار
بهمت هم شوي تو تاج سردار

بهمت در يکي اينجا قدم زن
وجود خويشتن را بر عدم زن

همه حق بيني اينجا در يقين باز
يقين بين اولين و آخرين باز

در اين انديشه جان دادي و مردي
تو چون مردان چنين گوئي نبردي

نداند اين بيان الا ز ديدار
يقين صاحبدلي در سر اين کار

بکن نامي که جمله ننگ ماندي
چرا در بانگ همچون چنگ ماندي