ديوان پروين اعتصامي

گوسفندان تو ايمن ز تو چون باشند
که شبانگاه تو در مکمن گرگاني

فکر فردا نتواني که کني ديگر
مگر امروز که در کشور امکاني

ديو بسيار بود در ره دل، پروين
کوش تا سر ز ره راست نپيچاني

قناعت کن اگر در آرزوي گنج قاروني
گداي خويش باش ار طالب ملک سليماني

همي کندي در و ديوار بام قلعه جان را
يکي روزش نکردي چون نگهبانان نگهباني

چرا در کارگاه مردمي بي مايه و سودي
چرا از آفتاب علم چون خفاش پنهاني

چو نورت تيرگيها را منور کرد، خورشيدي
چو در دل پرورانيدي گل معني، گلستاني

همي مردم بيازاري و جاي مردمي خواهي
همي در هم کشي ابروي، چون گويند ثعباني

بغير از درگه اخلاص، بر هر درگهي خاکي
بغير از کوچه توفيق، در هر کو بجولاني

کجا با تند باد زندگي داني در افتادن
تو مسکين کاز نسيم اندکي چون بيد لرزاني

ندارد ز کس رهزن آز پروا
ز بام افتد، گرش از در براني

ميان تو و نيستي جز دمي نيست
بسيجي کن اکنون که خود در مياني

در اين باغ دلکش که گيتيش نامست
قضا و قدر ميکند باغباني

کمين گاه پلنگ است اين چراگاه
تو همچون بره غافل در چرائي

جهان همچون درختست و تو بارش
بيفتي چون در آن ديري بپائي

به لاله نرگس مخمور گفت وقت سحر
که هر که در صف باغ است صاحب هنريست

ز آب چشمه و باران نمي شود خاموش
که آتشي که در اينجاست آتش جگريست

کسيکه در طلب نام نيک رنج کشيد
اگر چه نام و نشانيش نيست، ناموريست

آب حيوان يافتن بيرنج در ظلمات دل
زان همي نوشيدن و ياد سکندر داشتن

از براي سود، در درياي بي پايان علم
عقل را مانند غواصان، شناور داشتن

در گلستان هنر چون نخل بودن بارور
عار از ناچيزي سرو و صنوبر داشتن

اي خوشا سوداي دل از ديده پنهان داشتن
مبحث تحقيق را در دفتر جان داشتن

رنجبر بودن، ولي در کشتزار خويشتن
وقت حاصل خرمن خود را بدامان داشتن

روز را با کشت و زرع و شخم آوردن بشب
شامگاهان در تنور خويشتن نان داشتن

سربلندي خواستن در عين پستي، ذره وار
آرزوي صحبت خورشيد رخشان داشتن