جام جم اوحدي مراغي

چون چراغ و دليل و پرسيدن
هست، در شب چراست ترسيد؟

در پي کشف اين و آن رفتن
جز به دانش کجا توان رفتن؟

سگ دانا ز گاو نادان به
به هنر در گذشت شهر از ده

چون به علمش يقين درست شود
در عمل نامدار و چست شود

نه به ميل زمان خراب شود
نه به سيل زمين در آب شود

در اين خانه را که يافت کليد؟
رخ اين خانگي ز پرده که ديد؟

مالت از دزد در امان ماند
حالت از علم بي گمان ماند

کاولين قسمت از طريق قياس
در وجود و عدم دهند اساس

نفس چون در سوم نورد افتاد
سومين جوهر دو فرد افتاد

همه در مهد اين همايون رخش
روشن آيين و روشنايي بخش

در زمان گشت چار فصل پديد
بر زمين نيز هفت خط بکشيد

چرخ از اول که چيره شد در دور
چار عنصر پديد شد بر فور

متصاعد شد از ميان دو بخار
که دو روحند و در هوا طيار

روح آبي چو در مشيمه کان
محتبس گشت ز اقتضاي زمان

چون بسي روزگارش اين شد ورد
در گوکان فتاد و شد گوگرد

شد ز حر مقام و ضيق محل
عقد آن در رطوبت اين حل

وين سه را در زمان پيوستن
گاه پيمان و دوستي بستن

پرورش ديد و سر بلندي يافت
در چمن نام ارجمندي يافت

باز چون در مزاج اين ارکان
متضاعف شد اعتدال و توان

ماده و نر به هم چو جفت شدند
در تمناي خيز و خفت شدند

امتزاج اين دو روح را با هم
چونکه در اعتدال شد محکم

در نهد روي از آن حدايق غلب
به دهان رحم ز مجري صلب

باز با آب زن در آميزد
زود اندر مشيمه شان ريزد

گردد اين خون در آن مشيمه تنگ
متغير به شکل و صورت و رنگ

در هنر زمره اي که گام نهند
بر چنين آب نطفه نام نهند