ديوان شاه نعمت الله ولي

مجمع البحرين اگر جويي وي است
صور تا جام است و در معني مي است

اعتباري دان به نزد ما صفات
گر چه باشد در حقيقت عين ذات

در حقيقت آن الف يک نقطه اي است
نيک دريابش که نيکو نکته اي است

هر يک از اسماي حق در علم او
صورتي دارد که باشد عين تو

نور هر عيني که مي بيند بصر
وجه خاصي مي نمايد در نظر

خوش در ميخانه اي بگشاده اند
ساغري پر مي به رندان داده اند

در نظر نقشي خيالي بسته اند
با خيال خويش خوش بنشسته اند

گنج اسما در همه عالم نگر
اسم جامع بايدت آدم نگر

جامي از مي پر ز مي خوش نوش کن
با حريفان دست در آغوش کن

از تعين اسم اعظم رو نمود
در حقيقت آن تعين اسم بود

وحدت ذاتش تعين گفته اند
در اين معني به حکمت سفته اند

يکي تعين اصل و باقي فرع او
آن تعين در همه بنگر نکو

نقش مي بندد جمال ذوالجلال
در خيال صورت او بر کمال

در هويت جمله اشيا هالکند
ما سوي الله چيست اسما هالکند

گر يکي خواني يکي باشد به ذات
ور دو گويي دو نمايد در صفات

در هويت شرط هست و نيست نيست
نيک دريابش دمي اينجا بايست

نقطه اي در دايره بنموده ميم
ميم اين معني طلب فرما ز جيم

وحدت از ذات است و کثرت از صفات
وحدت و کثرت بجو در کاينات

حال ماضي را و مستقبل بدان
حد فاصل حال باشد در ميان

خط موهوم ار نبودي در ميان
کي نمودي يک حقيقت دو جهان

عاشقانه مي بنوش از جام ما
شاهدي را مي نگر در جامه ها

چشم ما هر سو که بيند در نظر
چشمه آب حيات است اي پسر

جمله اسما در او گنجيده اند
اهل دل دل را بدينسان ديده اند

نقطه اي در دايره بنهفته اند
اهل دل اين نقطه را دل گفته اند

في المثل گر عالم بي منتها
در دل عارف درآيد بارها

ابتدا کردم به نام آن يکي
در وجود آن يکي نبود شکي

يک وجود است و صفاتش بي شمار
آن يکي در هر يکي خوش مي شمار

گر هزار آئينه ديدم ور يکي
آن يکي را ديده ام در هر يکي

ما در اين دريا به هر سو مي رويم
آب رو داريم و نيکو مي رويم

شخص و سايه دو نمايد در نظر
بگذر از سايه يکي را مي نگر

تا ببيني آن يکي در هر يکي
خود يکي باشي و باشي نيککي

هر کجا کنجي است گنجي در وي است
کنج دل بي گنج عشق وي کي است

هر صدف در بحر ما دري خوشاب
باشدش حاصل ولي از عين آب

عين او در عين اعيان رو نمود
چون نظر فرمود غير او نبود

در صد آئينه يکي چون رو نمود
صد نمود اما بجز يک رو نبود

در خرابات مغان رندان تمام
مي خورند شادي سيد و السلام

بعد از اين هر دو طبيعت گفته اند
در اين معني به حکمت سفته اند

در زمين و آسمان باشد ملک
روز و شب خيرات مي پاشد ملک

وجهي از امکان و وجهي از وجوب
در شهادت آمد از غيب الغيوب

جمع کرده خلق و حق با همدگر
همچو نوري مي نمايد در نظر

آفتاب است او ولي نامش قمر
آفتابي در قمر خوش مي نگر

در صدف گوهري نهان گشته
آن نهان بر همه عيان گشته

هر صدف گوهري در او باشد
چون گهر باشدش نکو باشد

طلب گوهر ار کني جانا
قدمي نه درآ در اين دريا

گنج اسم اعظم از ذات و صفات
آشکارا گشته است در کاينات

هر کجا کنجي است گنجي در وي است
کنج هر ويرانه بي گنجي کي است

معني تو گنج و صورت چون طلسم
در همه کنجي بجو آن گنج اسم

آن يکي در هر يکي پيدا شده
قطره قطره آمده دريا شده

يک مسما باشد و اسما هزار
آن يکي را در هزاران مي شمار

خازن و گنج و خزانه او بود
در دو عالم خود يگانه او بود