ديوان شمس

گفتم که در اين زندان چون يافتمت اي جان
در بي نمکي چون ره بردم به نمکساري

بس تازه و بس سبزي بس شاهد و بس نغزي
چون عقل در اين مغزي چون حلقه در اين گوشي

در هر ره و هر پيشه در لشکر انديشه
هر چستي و هر سستي آيد ز کمين يا ني

از در اگرم راني آيم ز ره روزن
چون ذره به زير آيم در رقص ز بالايي

مست آنچ کند در مي از مي بود آن به روي
در آب نمايد او ليک او است ز بالايي

در عين نظر بنشين چون مردمک ديده
در خويش بجو اي دل آن چيز که مي جويي

در سيل کسي خانه کند از گل و از خاک
در دام کسي دانه خورد هيچ شنيدي

اي سيل در اين راه تو بالا و نشيب است
تلوين برود از تو چو در بحر رسيدي

بر تو زند آن گل که به گلزار بکشتي
در تو خلد آن خار که در يار خليدي

گنجي تو عجب نيست که در توده خاکي
ماهي تو عجب نيست که در گرد و غباري

کاين طرف هر چند سوزي در شرار عشق خويش
ليک هم مطلق نه اي زيرا که در غوغاستي

بنگر اندر من که خود را در بلا افکنده ام
از حلاوت ها که ديدم در فناي بيخودي

و آنک مي گويد تويي زين گفت ترسان مي شود
در ميان جان او در پرده ترسان تويي

دست در طاعت زنيم و چشم در ايمان نهيم
بر اميد آنک بنمايي که خود ايمان تويي

پيش باغش باغ عالم نقش گرمابه ست و بس
ني در او ميوه بقايي ني در او شاخ تري

گر ضمير هر خسي ما را نخستي در جهان
در سر و دل ها روان مانند سودا بودمي

پير گشتم در جمال و فر آن پير لطيف
من چو پروانه در او او را به من پروانه اي

بود در بحر حقايق موج ها در موج ها
بر سر آن بحر جان مي باختي مي باختي

در ره معشوق جان گر پا و پر کار آمدي
ذره ذره در طريقش باپر و باپاستي

ماهتاب ار چه جهان گيرد تو در تبريز باش
در شعاع شمس دين زيرا که مرغ چاشتي

اي که جان ها خاک پايت صورت انديش آمدي
دست بر در نه درآ در خانه خويش آمدي

آب خلقان رفت جمله در هواي آب و نان
يوسفا در قحط عالم آب و نان ديگري

در چنين شمعي نمي بيني که از سلطان عشق
دم به دم در مي رسد پروانه ديوانگي

نه در ابروي تو چيني نه در آن خوي تو کيني
به عدو گويد لطفت که بنيني و بناتي

همه در بخت شکفته همه با لطف تو خفته
همه در وصل بگفته که خدايا تو کجايي