ديوان شمس

خوب است عقل آن سري در عاقبت بيني جري
از حرص وز شهوت بري در عاشقي آماده اي

خامش که مرغ گفت من پرد سبک سوي چمن
نبود گرو در دفتري در حجره اي بنهاده اي

چون مهره ام در دست او چون ماهيم در شست او
بر چاه بابل مي تنم از غمزه سحاره اي

در صورت آب خوشي ماهي چو برج آتشي
در سينه دلبر دلي چون مرمري چون خاره اي

خورشيد ديدم نيم شب زهره درآمد در طرب
در شهر خويش آمد عجب سرگشته اي آواره اي

اندر خم طغراي کن نو گشت اين چرخ کهن
عيسي درآمد در سخن بربسته در گهواره اي

مانند موران عقل و جان گشتند در طاس جهان
آن رخنه جويان را نهان وا شد در و درساره اي

چندان در آتش درشدي کآتش در آتش درزدي
چندان نشان جستي که تو با بي نشان آميختي

پنهان بود بر مرد و زن در رفتن و در آمدن
راه جهان ممتحن از غيرت ستاره اي

با صوفيان صاف دين در وجد گردي همنشين
گر پاي در بيرون نهي زين خانقاه شش دري

داري دري پنهان صفت شش در مجو و شش جهت
پنهان دري که هر شبي زان در همي بيرون پري

هر نقش چون اسپر بود در دست صورتگر بود
صورت يکي چادر بود در پرده آزر بود

در شهر ديگر نشنوي از غير سرنا ناله اي
از غير چنگي نشنوي در هيچ خانه زاريي

گر چه بود در لحدي خوش بودش با احدي
آنک در آن دام بود کي خوردش دام و ددي

با غمت آموخته ام چشم ز خود دوخته ام
در جز تو چون نگرد آنک تو در وي نگري

ناظر آني که تو را دارد منظور جهان
حاضر آني که از او در سفر و در حضري

غارب و شارقان حق طالب و عاشقان حق
در تک و پوي و در سبق بي قدمي و بي پري

چند بود بيان تو بيش مگو به جان تو
هست دل از زبان تو در غم و در نکايتي

بر در و بام دل نگر جمله نشان پاي توست
بر در و بام مردمان دوش چرا دويده اي

حشر شود ضمير تو در سخن و صفير تو
نقد شود در اين جهان عرض تو را قيامتي

حق چو نمود در بشر جمع شدند خير و شر
خيره مشو در اين خبر هان که قرابه نشکني

آينه کيست تا تو را در دل خويش جا دهد
اي صنما به جان تو کآينه در بننگري

مي چو در او عمل کند رقص کند بغل زند
ز آنک نهاد در بغل خاص عقيق معدني

خمش کن همچو ماهي شو در اين درياي خوش دررو
چو در قعر چنين آبي از آن آذر چه انديشي

چو افتادي تو در دامش چو خوردي باده جامش
برون آيي نيابي در چه شيرين است بي خويشي