ديوان شمس

ور زان که در گماني نقش گمان ز من دان
زان نقش منکران را در قعر مي کشانم

ني در جهان خاک قرار است روح را
ني در هواي گنبد اين چرخ خم به خم

اي آنک سست دل شده اي در طريق عشق
در ما گريز زود که ما برج آهنيم

تو خيره در سبب قهر و گفت ممکن ني
هزار لطف در آن بود اگر چه قهارم

مر اهل کشتي را لحد در بحر باشد تا ابد
در آب حيوان مرگ کو اي بحر من عمان من

هرگز شبي تا روز تو در توبه و در سوز تو
نابوده مهراندوز تو از خالق ريب المنون

اي عشق تو در جان من چون آفتاب اندر حمل
وي صورتت در چشم من همچون عقيق اندر يمن

چون اولين و آخرين در حشر جمع آيد يقين
از تو نباشد خوبتر در جمله آن انجمن

در جست و جوي روي تو در پاي گل بس خارها
اي ياس من گويد همي اندر فراقت ياسمن

آن پيل بي خواب اي عجب چون ديد هندستان به شب
ليلي درآمد در طلب در جان مجنون وار من

زان مي حرام آمد که جان بي صبر گردد در زمان
نحس زحل ندهد رهش در ديد مه ديدار من

من کيسه ها مي دوختم در حرص زر مي سوختم
ترک گدارويي کنم چون گنج ديدم در کمين

در بحر صاف پاک تو جمله جهان خاشاک تو
در بحر تو رقصان شده خاشاک نقش مرد و زن

تا جان بااندازه ات بر جان بي اندازه زد
جانت نگنجد در بدن شمعت نگنجد در لگن

حيران ملک در رويشان آب فلک در جويشان
اي دل چو اندر کويشان مست آمدي دستي بزن

کي وارهاني زين قشم کي وارهاني زين دشم
تا دررسم در دولتت در ماه و خرمنگاه من

چون باغ صد ره سوختم باز از بهار آموختم
در هر دو حالت والهم در صنعت الله من

خفته ست و برجسته ست دل در جوش پيوسته ست دل
چون ديگ سربسته ست دل در آتشش کرده وطن

آن کم برآورد از عدم هر لحظه در گفت آردم
تا همچو در کرد از کرم گفتار من گفتار من

اي آفتابي در حمل باغ از تو پوشيده حلل
بي تو بماند از عمل در زخم سرما ني مکن

چونک خيال خوب او خانه گرفت در دلت
چون تو خيال گشته اي در دل و عقل خانه کن

هست دو طشت در يکي آتش و آن دگر ز زر
آتش اختيار کن دست در آن ميانه کن

شش جهت است اين وطن قبله در او يکي مجو
بي وطني است قبله گه در عدم آشيانه کن

گفت خنک تو را که تو در غم ما شدي دوتو
کار تو راست در جهان اي بگزيده کار من

عشق تو است هر زمان در خمشي و در بيان
پيش خيال چشم من روزي و روزگار من