ديوان شمس

گنجي ست در اين خانه که در کون نگنجد
اين خانه و اين خواجه همه فعل و بهانه ست

چون آينه جان نقش تو در دل بگرفته ست
دل در سر زلف تو فرورفته چو شانه ست

اي خشک درختي که در آن باغ نرستست
وي خوار عزيزي که در اين ظل شجر نيست

چون نداري تاب دانش چشم بگشا در صفات
چون نبيني بي جهت را نور او بين در جهات

چشم مست يار گويان هر زمان با چشم من
در دو عالم مي نگنجد آنچ در چشم منست

گر نه تقصير است از جان در فدا گشتن در او
لطف نقد اولين و وعده و ميعاد چيست

خاک پاشي مي کني تو اي صنم در راه ما
خاک پاشي دو عالم پيش ما در کار نيست

مشتري در طالع است و ماه و زهره در حضور
يار چوگان زلف مه رو مير اين ميدان شدست

در دل و کشتي نوح افکن در اين طوفان تو خويش
دل مترسان اي برادر گر چه منزل هايلست

دم به دم بحر دل و امت او در خوش و نوش
در خطابات و مجابات بلي اند و الست

در کف عقل نهد شمع که بستان و بيا
تا در من که شفاخانه هر ممتحن است

گوهر آينه جان همه در ساده دلي ست
ميل تو بهر تصدر همه در فضل و فن است

در خاک کي بود که دلش گنج گوهر است
دلتنگ کي بود که دلارام در کش است

گفت از شکاف در تو به من درنگر از آنک
دستيم بر در تو و دستيم بر سرست

چون بگذرد خيال تو در کوي سينه ها
پاي برهنه دل به در آيد که جان کجاست

شب در شکنجه بودم و جرمي نرفته بود
در حبس بود اين دل و دل دادني نداشت

در تو چو جنگ باشد گويي دو لشکر است
در تو چو جنگ نبود داني که لشکريست

هر کي به جد تمام در هوس ماست ماست
هر کي چو سيل روان در طلب جوست جوست

در آن زمان که در اين دوغ مي فتي چو مگس
عجب که توبه و عقل و رأيت تو کجاست

در اين سلام مرا با تو دار و گير جداست
دمي عظيم نهان ست و در حجاب خداست

در چاه شب غافل مشو در دلو گردون دست زن
يوسف گرفت آن دلو را از چاه سوي جاه شد

مي گشت گرد حوض او چون تشنگان در جست و جو
چون خشک نانه ناگهان در حوض ما ترنانه شد

گويد بگو يا ذا الوفا اغفر لذنب قد هفا
چون بنده آيد در دعا او در نهان آمين کند

آن کس که در مغرب بود يابد خورش از اندلس
وان کس که در مشرق بود او نعمت هرمز خورد

از وصل همچون روز تو در هجر عالم سوز تو
در عشق مکرآموز تو بس ساده دل عيار شد