حديقة الحقيقة و شريعة الطريقة سنايي

گفت زيرا که در سراي غرور
راحت از رنج دل نباشد دور

از پي آنکه در سراي سپنج
هيچ راحت نيافت کس بي رنج

وه که تا در جهان پر تشويش
چند خندد ابلهان زان ريش

مور باشد مدام در تگ و پوي
بيم و رنج و الم ز دنيا جوي

کي غني با فقير در سازد
کو به دنيي و اين به دين نازد

از پي ميل دل به ديده سر
هيچ در مال ناکسان منگر

نور خواهي به دست موسي وار
دست در گرد جيب خويش برآر

خوانت از هر چه نعمت است پرست
ليک در دست موش سفره برست

سگ و اسبست با تو در مسکن
آن گزنده ست و اين دگر توسن

آنکه بي رنگ زد ترا نيرنگ
در تو بنهاد حرص و شهوت و جنگ

داعي خير و شر درون تواند
هر دو در نيک و بد زبون تواند

در ره خلق خوب و سيرت زشت
هفت دوزخ تويي و هشت بهشت

آنکه را خشم و آرزو نبود
در کياست چنان نکو نبود

نرود جز که ابله و بدخوي
در سفر بي سلاح و بي نيروي

آدمي بهر بي غمي را نيست
پاي در گل جز آدمي را نيست

او در اين خاک توده بيگانه است
زانکه با عقل يار و همخانه است

غم در آنست کز تن آساني
بي غمي را تو غم همي خواني

علف غم تويي در اين عالم
چون تو رفتي علف نيابد غم

شو بپرداز خانه از خاين
در ببند و ز دزد باش ايمن

معرفت در دلت نهاده اوست
باز کي گيرد آنچه داده اوست

مرد شهوت پرست را در خيم
بتر از بت پرست خواند حکيم

نوم و يقظت که ديد در يک مرد
زانکه اضداد جمع نتوان کرد

يا بود خفته يا بود بيدار
هر دو در يک سويعه چشم مدار

خشم و شهوت به زير پاي درآر
آرزو را در آرزو بگذار

در طمع زين سگان مزبله پوي
اي کم از گربه دست و روي بشوي

تا تن تست چون دل کفتار
لت و لوتش يکيست در گفتار

مانده در پيش اين وآن به فسوس
خايه کن نه و خانه کن چو خروس

هان قناعت گزين که طامع دون
در دو گيتي است با عذاب الهون

طالع آنکه دين به حرص فروخت
در و بالش به احتراق بسوخت

در زمانه ز هر چه جانورست
تا نشد پخته آدمي بترست

پايي اندر تن و يکي در جان
متحير بمانده چون مرجان

روح چون رفت خانه پاک بماند
کالبد در مغاک خاک بماند

هر يکي در مقام خود ساکن
آن ز فخ فارغ اين ز شست ايمن

آدمي در زمين چو بپراکند
ماهي از مهر مرغ دل برکند

سابقت زو نهفته در اول
خاتمت زو به مهر حکم ازل

از هوا وز طبع در انسان
دعوت عقل پستر از همه دان

نه درآيد به وقت جنبش گل
گربه در بانگ وانگهي بلبل

هرکه در پيش خصم ملک و خرد
دل ز خود برد جان ازو نبرد

تيز را باز دار در دهليز
زانکه غماز روده باشد تيز

آن بنشنيده اي که در راهي
آن مخنث چه گفت با داهي

سگ اگر جلد بودي و فربه
بي شکاري نگرددي در ده

مثلست اين که در عذابکده
حد زده به بود که بيم زده

هرکه در جنگ بددل و غمرست
سپر و جوشنش دوم عمرست

تيغ در خورد مرد مردانه است
وز جبان تيغ تيز بيگانه است

گفت با وي جحي که انده چاشت
در دلم مهر و بغض کس نگذاشت

اولين بند در ره آدم
بود ناي گلو و طبل شکم

کادمي را درين کهن برزخ
هم ز مطبخ دريست در دوزخ

هرکرا علم و حلم نبود يار
مر ورا در جهان به مرد مدار

باده چون باد در جهان افگند
هيضه بيکار بر دهان افگند

ندي آمد بدو ز رب رئوف
که کنيدش در آن مکان موقوف