ديوان سنايي

بهشت عدن را بتوان خريدن
وليکن خواجه را در کف بها کو

سراسر جمله عالم پر يتيمست
يتيمي در عرب چون مصطفا کو

ور در عثمان گرفتي شرم کو و حلم کو
سينه روشن بدين و ديده بيدار کو

عالمي پر ذوالخمارست از خمار خواجگي
اي دريغا در جهان يک حيدر کرار کو

معلف اسبان تازي را خران بگرفته اند
در چنين تشويش ملک اي زيرکان افسار کو

پيش ازين در راه دين بد صدهزار اسفنديار
گرد هفت اقليم اکنون يک سپه سالار کو

کي نهي در راه هستي تو زمام نيستي
مرده زنده کجا و خفته بيدار کو

نقشبند عقل و جان را در نگارستان عشق
زان مي صاف ابد عمر ازل پرورد کو

محرمان را در حريم عشق چون نامحرمان
کعبه نقش کعبتين و سبحه مهره نرد کو

چون نيست قبولي به سوي درد شما را
در ماتم بي دردي تاريک رهي کو

جز چهره و جز غمزه او در صف ايام
روي همه دولت و پشت سپهي کو

اي خازن فردوس بگو کز پي نزهت
در خلد برين روي چنين جايگهي کو

معتوه شد از جستن معشوق سنايي
خود در دو جهان سوخته بي عتهي کو

چو در دين بر خلاف امر و نهيي
ز کامت ناله زير و بمي کو

بجز در عالم تسليم و تحقيق
دلي پر غم و پشت پر خمي کو

ز بهر عدت گور و قيامت
ترا در چشم دل نار و نمي کو

به عالم در فراوان سنگ و چاهست
ولي چون عيسي بن مريمي کو

سنايي وار در عالم تو بنگر
ز بهرش ارحمي و ترحمي کو

اگر فارغ شدي در دين ز دنيا
بست رخ بي ريا دل بي غمي کو

آنکه گر تقويتي بايد ابر از سيرش
ز نمي در وي از خاره دمد مهر گياه

که برافزون شدم از يک سخنش در يک روز
همچو پنجي که دوم مرتبه گردد پنجاه

آوازه تو در هواي وحدت
پيش از ازل و ابد خنيده

عرشي که سر آسيمه بود ز اول
در زير قدمهايت آرميده

فراش تو نوح از نهيب طوفان
در زورق اقبال تو خزيده

در مجلس تو جبرييل سامي
بر درت مگس گير بر تنيده

در رسته سنت سنايي از دل
داده خرد و عشق تو خريده

روز جواني گذشت موي سيه شد سپيد
پيک اجل در رسيد ساخته کن راحله

تکيه مکن بر بقا زان که در آرد به خاک
صولت شير عرين پيکر اسب گله

فرش تو در زير پا اطلس و شعر و نسيج
بيوه همسايه را دست شده آبله

دزد به شمشير تيز گر بزند کاروان
بر در دکان زند خواجه به زخم پله

صوفي صافي شوي بر در مير و وزير
صوف کني جامه را تا ببري زان زله

در روي او بخنديد از بهر حال کو خود
بر آفتاب خندد وقت وداع هر مه

عقل غريزتي را روح القدس نخواند
در بارگاه وصفش جز ما تقول ويله

زخم سنان او را اه کردي اي سنايي
هرگز کدام عاشق در وقت خه کند اه

چندانش مملکت باد اندر خضر که باشد
دوران مهر و مه را در ملک او سفرگه

خليلت را به آتش در فکندند آزمايش را
ندانستند از فضلت ز رعنايي و رسوايي

زمستان آري و حله بپوشاني جهان را در
بهار آري بيارايي چنان جنات حورايي

وگر در راحتي افتي گمان بر کابن ياميني
وگر بهتان سرايندت چنان مي دان مسيحايي

شبي نفروختي هرگز چراغي بهر يزدانت
همه روزت همي بينم که در مهر تجلايي

نماني زنده در دنيا اگر ماهي و خورشيدي
بخايد مرگ ناچارت اگر آهن همي خايي

اي بنده به درگاه من آنگاه بر آيي
کز جان قدمي سازي و در راه درآيي

با قرب من آنگاه قرين گردي کز دل
از جاه فرود آيي و در چاه درآيي

بخشنده چو ماييم ز ما بين که حقيقت
ننگ ست به جز بر در بخشنده گدايي

خواهي که رها گردي ازين بيم مرا خوان
در جمع فقيه الامم از بهر رهايي

يارب که مباديش فنايي که زمانه
ناورده چنو نادره در دار فنايي

حقا که ز زيب سخن و زين جمالت
ختمست در القاب تو زين العلمايي

چون عمر خطاب سر سنت و ديني
چون حيدر کرار در علم و سخايي

پس درد کجا ماند در ديده دانش
چون ديده او را ز لطيفي تو دوايي

صد مجلس پر در کني اي گوهر دانش
چون آن دو بسد را به عبارت بگشايي

هر روز نوت خلعت تو منبر دولت
تابنده کافي تو در مدح سرايي