ديوان سنايي

کي نام کهن گردد مجدود سنايي را
نو نو چو مي آرايد، در وصف تو ديوانها

اي چو نعمان بن ثابت در شريعت مقتدا
وي بحجت پيشواي شرع و دين مصطفا

روز و شب هستند همچون مادران مهربان
در دعاي نيک تو هم مدعي هم مدعا

حشمت قاضي امين بايد، درين ره بدرقه
دانش قاضي امين زيبد، درين در پادشا

در ميانست هر کرا هستي ست
از پي نيستي ميان ترا

زان که تير فلک همي هر دم
زه کند در ثنا کمان ترا

در همه هست و نيست، از تري و تازگي
نيست نهانخانه اي ثروت جان ترا

پيوسته هما گويد: يکيست يگانه
تا در طرب آرد به هوا بر ورشان را

هر گويد هو صد بدمي سرخ کبوتر
در گفتن هو دارد پيوسته لسان را

مرغابي سرخاب که در آب نشيند
گويد که خدايي و سزايي تو جهان را

در خويد چنين گويد کرک که: خدايا
تو خالق خلقاني صد قرن قران را

دنيا چو يکي بيشه شماريد و ژيان شير
در بيشه مشوريد مر آن شير ژيان را

ايزد چو به زنار نبستست ميانتان
در پيش چو خود خيره مبنديد ميان را

از براي عز ديدار سياوخشي و شش
همچو بيژن بند کن در چاه خواري جاه را

آه غمازست اندر راه عشق و عاشقي
بند برنه در نهانخانه خموشي آه را

باد کبر از سر بنه در دل برافراز آتشي
پس برآن آتش بسوزان آبگون درگاه را

چون دختر دوشيزه نيايد به جهان در
کم گير ز ذريت آدم پسري را

در حريم عدل او تا او پديد آيد به حکم
خاصيت بگذاشت گاه که ربودن کهربا

جان پاکان گرسنه علم تواند از ديرباز
سفره اندر سفره بنهادي و در دادي صلا

آن چنانت ره نمود ايزد به پاکي تا شدند
خرقه پوشان فلک در جنب تو ناپارسا

بي پدر بودي وليک اکنون چناني کز شرف
پادشاه دين همي در دين پدر خواند ترا

اي نهاده پاي همت بر سر اوج سما
وي گرفته ملک حکمت گشته در وي مقتدا

تا ز سر شادي برون ننهند مردان صفا
دست نتوانند زد در بارگاه مصطفا

لحظه اي گمشد ز خدمت هدهد اندر مملکت
در کفارت ملکتي بايست چون ملک سبا

گر کوه دجله آن گردد که دارد مردوار
در درون مجنون محرم وز برون فرهاد را

بس نباشد قيمت گوهر به رونقهاي درد
در نيابد بخشش بوبکر حق اصطفا

اينهمه در زير سنگ آخر برآيد روزگار
وينهمه بر بام زنگ آخر برآيد اين صدا

آشنا شو چون سنايي در مثال راه عشق
تا شوي نزد بزرگان رازدار و آشنا

طوقداران الاهي از زبان ذوق و شوق
عل را در شرع او خوانند غمخوار و کيا

گر دعاهاي تهي دستان بر آن در بگذرد
باز گردد زاستان با آستين پر دعا

در حريم مصطفا بوبکروار اندر خرام
تا سيه رويي جفا بيني و خوشخويي وفا

عارف زرگر که در دنيا چو عقل و آفتاب
عارفست اندر احاطت زرگرست اندر عطا

مقتداي عالم آمد مقتدي در دين او
من غلام مقتدي و خاکپاي مقتدا

قاضي مکرم که چون فوت صلات ايزدي
هست در شرع کرم فوت صلاتش را قضا

روح او بر غيب واقف همچو لوح آسمان
کاک او در شرع منصف همچو خط استوا

از تو بودم بآستانه خواجه عارف معرفت
وز تو کردم در فرات نعمت او آشنا

هست کار من برو چونانکه وقتي پيش ازين
دهخدايي گفت با غوري فضولي در نسا

آنم که برده ام علم علم در جهان
بر گوشه ثريا از مرکز ثرا

در پاي ناکسان نپراکنده ام گهر
از دست مهتران نپذيرفته ام عطا

آن گه به کام او نفسي بر نياورند
در دوستي کجا بود اين قاعده روا

در فضل او کنند به هر موضعي حسد
بر نقص او دهند ز هر جانبي رضا

چون جوهر سخا شد نزديک اهل بخل
چون عنصري ز ظلمت در جنب صد ضيا

وگر نز بهر دينستي در اندر بنددي گردون
وگر نز بهر شرعستي، کمر بگشايدي جوزا

در حسرت نسيم صباييم اي بسا
کآرد صبا نسيم و نيارد نسيم ما

عالم چو منزلست و خلايق مسافرند
در وي مزورست مقام و مقيم ما

در وصف اين زمانه ناپايدار شوم
بشنو که مختصر مثلي زد حکيم ما

گفتا: زمانه ما را مانند دايه ايست
بسته در و اميد رضيع و فطيم ما

اي در حکمست و اين دعوي که کردم راست بود
گر نداري استوارم بگذرانم صد گوا

شکلهاشان در مخارج نقش نفس ناطقه
ذاتهاشان بر منابر شرح شرع مصطفا

وين دگر گفتي: مرا حرف روي کن تا چنو
در ميان حرفها بازار من گردد روا