ديوان سعدي

گر برود به هر قدم در ره ديدنت سري
من نه حريف رفتنم از در تو به هر دري

هزار چون من اگر محنت و بلا بيند
تو را از آن چه که در نعمتي و در نازي

اي در دل ريش من مهرت چو روان در تن
آخر ز دعاگويي ياد آر به دشنامي

کس نگذشت در دلم تا تو به خاطر مني
يک نفس از درون من خيمه به در نمي زني

ديگران چون بروند از نظر از دل بروند
تو چنان در دل من رفته که جان در بدني

بر آنم گر تو بازآيي که در پايت کنم جاني
و زين کمتر نشايد کرد در پاي تو قرباني

ندانمت به حقيقت که در جهان به که ماني
جهان و هر چه در او هست صورتند و تو جاني

تو نداني که چرا در تو کسي خيره بماند
تا کسي همچو تو باشد که در او خيره بماني

در اين ره جان بده يا ترک ما گير
بر اين در سر بنه يا غير ما جوي

گر در همه چيزي صفت و نعت بگنجد
در صورت و معني که تو داري چه توان گفت؟

اي در دل من رفته چو خون در رگ و پوست
هرچ آن به سر آيدم ز دست تو نکوست

بيا تا يک زمان امروز خوش باشيم در خلوت
که در عالم نمي داند کسي احوال فردا را

گر من بميرم در غمت خونم بتا در گردنت
فردا بگيرم دامنت از من چرا رنجيده اي؟

مواعظ سعدي

اي که در نعمت و نازي به جهان غره مباش
که محالست در اين مرحله امکان خلود

من چيم در باغ ريحان، خشک برگي، گو بريز
من کيم در باغ سلطان، پاسباني، گو مباش

عارف اندر چرخ و صوفي در سماع آورده ايم
شاهد اندر رقص و افيون در شراب افکنده ايم

يارب تو دست گير که آلا و مغفرت
در خورد تست و در خور ما هر چه ما کنيم

گرت آيينه اي بايد، که نور حق در او بيني
نبيني در همه عالم، مگر سيماي درويشان

آستين بر روي و نقشي در ميان افکنده اي
خويشتن پنهان و شوري در جهان افکنده اي

مباش غره و غافل چو ميش سر در پيش
که در طبيعت اين گرگ گله باني نيست

بسا نفس خردمندان که در بند هوا ماند
در آن صورت که عشق آيد خردمندي کجا ماند؟

تو معن زائده اي در کمال فضل و ادب
که تا قيامت ازو در کتب نشان ماند

همه آن باد که در بند رضاي تو روند
اهل اسلام و تو در بند رضاي معبود

تا کي آخر چو بنفشه سر غفلت در پيش
حيف باشد که تو در خوابي و نرگس بيدار

آدمي زاده اگر در طرب آيد نه عجب
سرو در باغ به رقص آمده و بيد و چنار