ديوان خاقاني

من در کمان نظاره که ناگه بريد بخت
چون آب در دويد و چو آتش زبان کشيد

ز بنده بوي برند آن و اين در اين صنعت
اگرچه موي برند اين و آن در اين بنياد

در آن چه عيب که از سرب بشکند الماس
هنر در آن، که ز الماس بشکند پولاد

گويند که سلطان مهين بر در گنجه است
در گنجه کنون بين که ز بغداد فزون شد

از آدمي چه طرفه که ماهي در آب نيز
جان را ز حرص در سر کار دهان کند

آتش کجا در آب فتد چون فغان کند
در آب چشم از آتش سودا من آن کنم

چون ببيني زين دو معني آفتابم زانکه هست
در حضور آرايش و در غيبت آسايش ز من

بر در من بگذرد بيند مرا در خاک و خون
با رقيب از طنز گويد کاين فلان است آنچنان

سرکشان از عشق تو در خاک و خون دامن کشند
من کيم در کوي عشقت کاين رقم بر من کشند

با خسان درساختي تا بر در و در بزم تو
من غم هجران کشم و ايشان مي روشن کشند

هر زمان در کوي تو خاقاني آسا عالمي
آستين بر جان فشانند و کفن در تن کشند

در شب و روزش دو خادم روز و شب
جوهر اين و عنبر آن در شرق و غرب

تو در چاه تحير مانده وز بهر خلاص تو
خيال او رسن در دست بر بالاي چاه اينک

در بزم عيش افروختن کوه از سماع آموختن
همچون سپند از سوختن در رقص و افغان آيدت

ور بت پرستان را به جان ندهند در کعبه امان
کوي بتان را کعبه دان، زمزم خمستان بين در او

چون شد هوا سنجاب گون، گيتي فنک دارد کنون
در طارم آتش کن فزون روباه خزران بين در او

چنگ است عريان وش سرش صدره بريشم در برش
بسته پلاسين ميزرش، زانوش پنهان بين در او

خوش عطسه روز است مي، ريحان نوروز است مي
در شب افروز است مي، زان در شبستان تازه کن

تيز است چون بازار او، عاجز شدم در کار او
جان در خط دلدار او مدهوش و حيران ديده ام

اميد عدلش ملک را چون عقل در جان پرورد
خورشيد فضلش خلق را چون لعل در کان پرورد

در مکتب مرديش دان از لوح شادي عشر خوان
هر طفل دولت کاسمان در مهد دوران پرورد

تا کشوري در آب و در آتش نهفت خاک
شش کشور از وفات تو بر ما گريسته

آه من حلقه شود در بر و من حلقه آه
مي زنم بر در اميد مگر باز کنم

ز آهنين جان که در اين غم دل خاقاني راست
خانه آتش زده بينند چو در باز کنم

در سيه کرده و جامه سيه و روي سيه
به سيه خانه چرخ آيم و در درگيرم