ديوان خاقاني

چرخ چو لاله به دل در خفقان رفته صعب
دهر چو نرگس به چشم در يرقان مانده زار

بزم تو فردوس وار وز در دولت در او
راه طلب رفته هشت، جوي طرب رفته چار

نه مرد اين دبستان است هرگز جنبشي در وي
بهر دم چار طوفان نيست در بنياد ارکانش

کشف در پوست ميرد ليک افعي پوست بگذارد
تو کم ز افعي نه اي در پوست چون ماندي بجامانش

که خوش نبود که شاهنشه ز غربت باز ملک آيد
به مانده خاصگان در بند او فارغ در ايوانش

در ظاهرم جنابت و در باطن است حيض
آن به که غسل هر دو به يک جا برآورم

بس که در بحر طلب چون صبح شست افکنده ام
تا در آن شست سبک صيد گران آورده ام

شو نمک بر آتش افکن کز سر خوان بهشت
خوش نمک در طبع و شکر در زبان آورده ام

خاک توام سايه وار سايه ز من در مدزد
نار نه ام برمجوش، مار نه ام در مرم

صورت عين شين و قاف در سر يعني که عشق
نقش الف لام ميم در دل يعني الم

الحق از آحاد ملک خسم تو صفر است و بس
گرچه بود در حساب هيچ بود در قسم

از تف شمشير تو در سفم اند اين سه قوم
چون صف اصحاب فيل در المند از الم

وغا در سه و چار بيني نه در يک
من و نقش يک کز وغا مي گريزم

چون او برفت اتابک و سلطان ز پس برفت
اين شمس در کسوف شد، آن بدر در غمام

مار ديدي در گيا پيچان؟ کنون در غار غم
مار بين پيچيده بر ساق گيا آساي من

در ببند آمال را چون شاه عزلت ران گشاد
جان بهاي نهل را در پاي اسب او فشان

آن زمان کز در درآيد آفتاب دل تو را
گر تواني سايه خود را برون در نشان

آتش اندر جاه زن گو باد در دست تکين
آب رخ در چاه کن گو خاک بر فرق طغان

باش با عشاق چون گل در جواني پير دل
چند ازين ز هاد همچون سرو در پيري جوان

رهبان رهبرند در اين عالم و در آن
نه آبشان به کار و نه کاري به آبشان

جلوه گر توست چرخ و اينک در کوي تو
مي دود از شرق و غرب آينه در آستين

گلبن وصل تو را خار جفا در ره است
مهره چه بيني به کف مار نگر در کمين

خاصه در اين عهد ما کز سبب بخل اين
خاصه در اين دور ما کز اثر جهل آن

دهر گو در خون نشين و چرخ گو در خاک شو
چون ازين و آن وجود عم نخواهي يافتن

در مدينه مصطفي دين مشخص دان و بس
زانکه از دين در مدينه اصل و بنيان آمده