ديوان فيض کاشاني

اي که صد چاک در دلست ترا
چاک دلرا رفوست قصه عشق

هست در ذکر حق نهان مستي
مي حق را که دوست قصه عشق

در جهان افگنده اي غوغاي عشق
عالمي را کرده اي شيداي عشق

در دل شب عاشقان را عيشهاست
خوشتر است از روزها شبهاي عشق

ز آشنايان جهان بيگانه گشتم در غمش
از جهان بيزار گردد هر که باشد زار عشق

هر يک ترا بدام بلاي دگر کشد
اي چشم بسته روي مکن در قفاي خلق

در تنم بود مرغ روح قريب
برد او را به آشيان ره حق

در پس پرده ره عيان ديدم
ديدم از رهزنان نهان ره نحق

در طلب خون دل بسي خوردم
نتوان يافت رايگان ره حق

از برونش سؤال مي کردم
بود در جان من نهان ره حق

اي بسا عاقلي که آمد و رفت
رو نهان ماند در جهان ره حق

من چو حق گويم تو هم حق گوي باش
تا نباشد در ميان جز حرف حق

فراخست و هموار راه خرد
در اينراه نه خار باشد نه سنگ

چو خوشست اي خداي روزي کن
از تو در سر عاشقان لبيک

آن روي در نظر چو نداري ببار اشک
چون حق بندگي نگذاري ببار اشک

از پاي تا بسر همه تقصير خدمتي
در عذر آن بگريه و زاري ببار اشک

آمد خزان عمر و بهارش ز دست رفت
در ماتمش چو ابر بهاري ببار اشک

خلق از حجاب گريه شود مرترا برون
بر روز خويش در شب تاري ببار اشک

تا هست آب در جگر و چشم تر بسر
بر کردهاي خويش بزاري ببار اشک

از ميانت ميشوم من در گمان
وز دهانت نيز مي افتم بشک

بر سر آتش تو مي سوزيم
در هواي تو مي شويم هلاک

بر سر آتش تو مي سوزيم
در هواي تو مي شويم هلاک

مي دهيم از پي رضاي تو جان
در رضاي تو مي شويم هلاک

اي رداي تو کبر يا تو کبير
در رداي تو مي شويم هلاک

ما همه فانئيم و تو باقي
در سراي تو مي شويم هلاک

دل ما گرچه تنگ و تاريکست
در فضاي تو مي شويم هلاک

دلم بحر و عشق تو در وي نهنگ
نهنگي که جا کرده بر بحر تنگ

اين چه فرياد است و افغان در دلم
گوش جانم کر شد از غوغاي دل

گلزار رخت ديدم شد خار بچشمم گل
پيچيد دلم را عشق در سنبل آن کاکل

حسن تو جهان بگرفت اي جسم جهان را جان
افکند مي عشقت در خم فلک غلغل

سوداي سخن در سر هر دم بنواي تو
گويد بضمير (فيض) بالهجه تازي قل

ناگه بوزيد بادي از عالم قدس
برداشت ز روي غم در هم دل

اين در سخن که ريزد از خامه (فيض)
آيد همه از يم کف حاتم دل

چونکه رستي ز خود رسي در خود
کام يابي چو بگذري از کام

درفکن خويش را در آتش عشق
تا نسوزي تمام خامي خام

چون زنان تا برنگ و بو گروي
ننهي در حريم مردان گام

افسر عشق پي زيور جان دست آريم
تا بکي در پي آرايش دستار شويم

بر سر کوچه و بازار اگر مي نوشيم
به از آنست که در پرده پندار شويم

روز اول گر ملک از سايه ما ميرميد
ما کنون از نارسيهاي ملايک در هميم

ز دست (فيض) در رنجم وليکن طالب گنجم
مگر گردد دوچار من درين ويرانه زان گردم

بروي دشمن اگر بسته شد دري از دوست
بروي دوست در دوست باز مي بينم

در راه تو جهاد کنيم امر اگر کني
ورنه ز حرب و چالش و بيکار فارغيم

زان جلوه کام (فيض) برآمد درين جهان
در نشاه که عيش بود پايدار هم

بروي من ز سوي حق گشود چندين در
ز سوي خويش دري چون بروي خود بستم

بپاي مردي عشق ار شکست خويش دهم
چو (فيض) در صف مردان حق زبردستم

شد عمر گرامي همه در مدرسها صرف
کو عشق که فارغ کند از درس و کتابم

همتي کو تا بظلمت در روم
جست و جوي چشمه حيوان کنم

هست انبان معاني در دلم
هر چه يابم اندرين انبان کنم

شکر لله ديد سرم داده اند
سر برآرم سير در قرآن کنم

طاعت حق راست اين در را کليد
آنچه فرموده است حق من آن کنم

سر نهم در سير قرآن و حديث
کار جان را سربسر سامان کنم

امروز دگر در سر سوداي دگر دارم
با اين دل ديوانه غوغاي دگر دارم

مجنون ز غم ليلي بگرفت ره صحرا
من در دل ديوانه صحراي دگر دارم

عنقا طلبا خوش باش کز دولت عشقش من
در قاف وجود خود عنقاي دگر دارم

عکس تو چون در آينه دل درآيدم
بيخود حديث واحد قهار ميکنم

ترجيح بند هر سخنم ذکر خير تست
در هر کلام نام تو تکرار ميکنم

گر نخواهي تو ز من هيچ نيايد کاري
ور بود خواهش تو در همه کار استادم

ميزنم تيشه عشقت بسر هستي خويش
در حقيقت که تو شيريني و من فرهادم

گر ببازم سر خود در قدمت بهر چه ام
کرد استاد ازل بهر همين بنيادم

ميشوم پير و جوان ميشوم در سر عشق
بهر عشق تو مگر مادر گيتي زادم

در آنجا هر که باشد هر چه باشد
بسوزد ز آتشم هر جا بسوزم

نشسته ام بره نفخه روان بخشت
دو چشم دوخته در مقدم صباي توام

دلم گرفته شد از جور خويشتن بر خويش
در انتظار نسيم گره گشاي توام

رسم بينائي و آئين توانائيم بود
در ازل آئينه و ملک سکندر داشتم

عشرتي ميخواستم پيوسته بي آسيب هجر
در وصالش بي عنا عيشي مصور داشتم

شکر کز صبح ازل پيوسته تا شام ابد
خويشتن را در بقاي او معمر داشتم

بيخبر بر در ميخانه عشق افتاديم
قدح باده کشيديم و خبردار شديم

خفته بوديم در اقليم عدم آسوده
از سماع کن بيحرف تو بيدار شديم

چه سعادت که در ايام غمت دست نداد
خنک آندم که بعشق تو گرفتار شديم

دم بدم نفخه از غيب بجان مي آيد
تا ز گلبانگ اشارات تو در کار شديم

در پس پرده پندار بسر مي برديم
خفته بوديم ز هيهاي تو بيدار شديم

در دل و ديده ما نور تجلي افروخت
تا به نيروي يقين مظهر انوار شديم

ما را ره توفيق نمودند و بريديم
بر ما در تحقيق گشودند و رسيديم

اقليم معارف همه را سير نموديم
در باغ حقايق بهمه سبزه چريديم

کرديم نظر در شجر زينت دنيا
نه سايه نه برداشت ازو مهر بريديم

دادند بما عيش مصفاي مؤبد
در سايه آن رحل اقامت چو کشيديم

بلندي سر ما خاکساري در تست
بنزد خلق عزيزيم از آنکه خوار توايم

بسوي تست بهر سو که ميکنيم سفر
بهر ديار که باشيم در ديار توايم

بهر چه در دل ما بگذرد تو آگاهي
اگر ز خلق نهانيم آشکار توايم

در ايمان بدل سفتم شهادت بر زبان گفتم
غبار شرک خود رفتم سزد بخشي گناهانم

چو مهر دوستانت را نهادي در دل ريشم
چو باشد مهر ايشانم دهد جا نزد ايشانم

چو بغض دشمنانت را نهادي در دل تنگم
شود گر بغض آنانم برون آرد ز نيرانم

بفرمان رفته ام گاهي سجودي کرده ام گاهي
نمي ارزد اگر کاهي در آتش خود مسوزانم

دلي دارم پراکنده که هر جزويش در جائيست
بده جمعيتي يارب که دارد دل پريشانم

سرشان ز آتش سوداي محبت پرشور
پاي پر آبله در راه طلبکاري هم

بود عيب ما و شهادت برابر
قفا هم بطوري که در روست باشيم

نداريم کاري به پنهاني هم
همين ناظر آنچه در روست باشيم

اگر خود سگ کوي جانان نباشيم
سگ کوي آن کو در آن کوست باشيم

خدا را اگر دوست داريم بايد
کجا در حقيقت خدا دوست باشيم

نباشيم تا با خدا دوستان دوست
کجا در حقيقت خدا دوست باشيم

بيائيد خود را بدريا رسانيم
چرا پسته آنچه در جوست باشيم

نمي بينم بجز تو همدمي اي (فيض) در عالم
بيا دمساز هم گنجينه اسرار هم باشيم

تا ريشه ز جان بودم در زمين تن
حاشا ز دست دامن مستي رها کنم

هر ذره در را بدوائي خريده ايم
من آن نيم که درد بدرمان دوا کنم

بر آستان دوست نهادم سر نياز
شايد بروي خويش در (فيض) وا کنم

در بحر آتشين بود ار گوهر مراد
تا نايدم بکف بدل و جان شنا کنم

(فيضم) گرفته است جهان را فروغ من
در يوزه علوم ز دفتر چرا کنم

تيغ ار کشد بقصد سرم بسملش شوم
در مذبح محبت قربان يک کسم

چو خلوتست دل آيد درو دل آرامي
بپاسباني دل در توقع آنم

يکيست يار من و نيست غير او ياري
وليک در طلبش چاره نميدانم