بوستان سعدي

تو برداشتي و آمدي سوي من
همي در سپوزي به پهلوي من

بگشتي در اطراف بازار و کوي
برسم عرب نيمه بر بسته روي

دو درويش در مسجدي خفته يافت
پريشان دل و خاطر آشفته يافت

گر اين پادشاهان گردن فراز
که در لهو و عيشند و با کام و ناز

درآيند با عاجزان در بهشت
من از گور سر بر نگيرم ز خشت

همه عمر از اينان چه ديدي خوشي
که در آخرت نيز زحمت کشي؟

يکي گفت از اينان ملک را نهان
که اي حلقه در گوش حکمت جهان

شهنشه ز شادي چو گل بر شکفت
بخنديد در روي درويش و گفت

من آن کس نيم کز غرور حشم
ز بيچارگان روي در هم کشم

تو هم با من از سر بنه خوي زشت
که ناسازگاري کني در بهشت

وجودي دهد روشنايي به جمع
که سوزيش در سينه باشد چو شمع

يکي در نجوم اندکي دست داشت
ولي از تکبر سري مست داشت

ز هستي در آفاق سعدي صفت
تهي گرد و باز آي پر معرفت

به خشم از ملک بنده اي سربتافت
بفرمود جستن کسش در نيافت

نبيني که در معرض تيغ و تير
بپوشند خفتان صد تو حرير

شنيد از درون عارف آواز پاي
هلا گفت بر در چه پايي؟ درآي

چو خواهي که در قدر والا رسي
ز شيب تواضع به بالا رسي

در اين حضرت آنان گرفتند صدر
که خود را فروتر نهادند قدر

چو سيل اندر آمد به هول و نهيب
فتاد از بلندي به سر در نشيب

نه هر جا شکر باشد و شهد و قند
که در گوشه ها داميارست و بند

عزيزي در اقصاي تبريز بود
که همواره بيدار و شب خيز بود

سرايي است کوتاه و در بسته سخت
نپندارم آن جا خداوند رخت

به چندان که در دستت افتد بساز
ازان به که گردي تهيدست باز

بغلطاق و دستار و رختي که داشت
ز بالا به دامان او در گذاشت

در اقبال نيکان بدان مي زيند
وگرچه بدان اهل نيکي نيند

يکي را چو سعدي دلي ساده بود
که با ساده رويي در افتاده بود

دلم خانه مهر يارست و بس
ازان مي نگنجد در آن کين کس

يکي بنده خويش پنداشتش
زبون ديد و در کار گل داشتش

به پايش در افتاد و پوزش نمود
بخنديد لقمان که پوزش چه سود؟

غلامي است در خيلم اي نيکبخت
که فرمايمش وقتها کار سخت

شنيدم که در دشت صنعا جنيد
سگي ديد بر کنده دندان صيد

وگر کسوت معرفت در برم
نماند، به بسيار از اين کمترم

ره اين است سعدي که مردان راه
به عزت نکردند در خود نگاه

سعادت گشاده دري سوي او
در از ديگران بسته بر روي او

دمادم بشويند چون گربه روي
طمع کرده در صيد موشان کوي

وگر مي رود در پياز اين سخن
چنين است گو گنده مغزي مکن

شنيدم که شخصي در آن انجمن
بگفتا چنين نيست يا باالحسن

گر امروز بودي خداوند جاه
نکردي خود از کبر در وي نگاه

يکي را که پندار در سر بود
مپندار هرگز که حق بشنود

مريز اي حکيم آستينهاي در
چو مي بيني از خويشتن خواجه پر

به چشم کسان در نيايد کسي
که از خود بزرگي نمايد بسي

گدايي شنيدم که در تنگ جاي
نهادش عمر پاي بر پشت پاي

نه کورم وليکن خطا رفت کار
ندانستم از من گنه در گذار

اگر مي بترسي ز روز شمار
ازان کز تو ترسد خطا در گذار

به خوابش کسي ديد چون در گذشت
که باري حکايت کن از سرگذشت

در اين کشور انديشه کردم بسي
پريشان تر از خود نديدم کسي

برفتم مبادا که از شر من
ببندد در خير بر انجمن

بهي بايدت لطف کن کان بهان
نديدندي از خود بتر در جهان

از اين خاکدان بنده اي پاک شد
که در پاي کمتر کسي خاک شد

که گر خاک شد سعدي، او را چه غم؟
که در زندگي خاک بوده ست هم