بوستان سعدي

منه در ميان راز با هر کسي
که جاسوس همکاسه ديدم بسي

سکندر که با شرقيان حرب داشت
درخيمه گويند در غرب داشت

کسي خسبد آسوده در زير گل
که خسبند از او مردم آسوده دل

غم خويش در زندگي خور که خويش
به مرده نپردازد از حرص خويش

پريشان کن امروز گنجينه چست
که فردا کليدش نه در دست تست

به حال دل خستگان در نگر
که روزي دلي خسته باشي مگر

اگر سايه خود برفت از سرش
تو در سايه خويشتن پرورش

مرا باشد از درد طفلان خبر
که در طفلي از سر برفتم پدر

همي گفت و در روضه ها مي چميد
کزان خار بر من چه گلها دميد

ز فرخنده خويي نخوردي بگاه
مگر بينوايي در آيد ز راه

به تنها يکي در بيايان چو بيد
سر و مويش از برف پيري سپيد

زبان داني آمد به صاحبدلي
که محکم فرومانده ام در گلي

بکرد از سخنهاي خاطر پريش
درون دلم چون در خانه ريش

خور از کوه يک روز سر بر نزد
که اين قلتبان حلقه بر در نزد

در انديشه ام تا کدامم کريم
از آن سنگدل دست گيرد به سيم

شنيد اين سخن پير فرخ نهاد
درستي دو، در آستينش نهاد

زر افتاد در دست افسانه گوي
برون رفت ازان جا چو زر تازه روي

چو در دست تنگي نداري شکيب
نگه دار وقت فراخي حسيب

همه وقت بردار مشک و سبوي
که پيوسته در ده روان نيست جوي

تهي دست در خوبرويان مپيچ
که بي هيچ مردم نيرزند هيچ

چنان گرم رو در طريق خداي
که خار مغيلان نکندي ز پاي

به آخر ز وسواس خاطر پريش
پسند آمدش در نظر کار خويش

به تلبيس ابليس در چاه رفت
که نتوان از اين خوب تر راه رفت

به سرهنگ سلطان چنين گفت زن
که خيز اي مبارک در رزق زن

چو سيلاب ريزان که در کوهسار
نگيرد همي بر بلندي قرار

نه در خورد سرمايه کردي کرم
تنک مايه بودي از اين لاجرم

چو گنجشک در باز ديد از قفس
قرارش نماند اندر او يک نفس

شنيدم که در حبس چندي بماند
نه شکوت نبشت و نه فرياد خواند

تني زنده دل، خفته در زير گل
به از عالمي زنده مرده دل

کرم کن چنان کت برآيد زدست
جهانبان در خير بر کس نبست

برد هر کسي بار در خورد زور
گران است پاي ملخ پيش مور

نصيحت شنو مردم دور بين
نپاشند در هيچ دل تخم کين

من آنم که آن روزم از در براند
به روز منش دور گيتي نشاند

نگه کرد و موري در آن غله ديد
که سرگشته هر گوشه اي مي دويد

مزن بر سر ناتوان دست زور
که روزي به پايش در افتي چو مور

نبخشود بر حال پروانه شمع
نگه کن که چون سوخت در پيش جمع

چو دشمن کرم بيند و لطف و جود
نيايد دگر خبث از او در وجود

نه اين ريسمان مي برد با منش
که احسان کمندي است در گردنش

يکي روبهي ديد بي دست و پاي
فرو ماند در لطف و صنع خداي

در اين بود درويش شوريده رنگ
که شيري برآمد شغالي به چنگ

بخور تا تواني به بازوي خويش
که سعيت بود در ترازوي خويش

خدا را بر آن بنده بخشايش است
که خلق از وجودش در آسايش است

کرم ورزد آن سر که مغزي در اوست
که دون همتانند بي مغز و پوست

شنيدم که مردي است پاکيزه بوم
شناسا و رهرو در اقصاي روم

سحرگه ميان بست و در باز کرد
همان لطف و پرسيدن آغاز کرد

يکي بد که شيرين و خوش طبع بود
که با ما مسافر در آن ربع بود

شنيدم در ايام حاتم که بود
به خيل اندرش بادپايي چو دود

که همتاي او در کرم مرد نيست
چو اسبش به جولان و ناورد نيست

بدانم که در وي شکوه مهي است
وگر رد کند بانگ طبل تهي است

زمين مرده و ابر گريان بر او
صبا کرده بار دگر جان در او