ديوان خاقاني

به تاب آينه دل در اين سياه غلاف
به آب آينه جان در اين کبود سراب

عدل است و بس کليد در هشتم بهشت
کز عدل بر گشادن اين در نکوتر است

در غيبت آن قصيده که گفتم شگرف بود
در حضرت اين قصيده ديگر نکوتر است

بخت را در گليم بايستي
اين سپيدي برص که در بصر است

چشم بد دور بر در بختم
چرخ حلقه به گوش همچو در است

عدل همام گفت که ما حرز امتيم
ما در ضمان خلق و خدا در ضمان ماست

گل شکر را ز رشک نيشکرش
زهر در حلق و خار در جگر است

مايه سودا در اين صداع چه چيز است
سود محاکا در اين حديث چه لاف است

آسمان در حرم کعبه کبوتروار است
که ز امنش به در کعبه مسما بينند

گر چه در نفت سيه چهره توان ديد وليک
آن نکوتر که در آيينه بيضا بينند

از کجا برداشته اول ز بغداد طلب
در کجا در وادي تجريد امکان ديده اند

در طواف کعبه جان ساکنان عرش را
چون حلي دلبران در رقص و افغان ديده اند

کوه محروق آنکه همچون زربه شفشاهنگ در
ديو را زو در شکنجه حبس خذلان ديده اند

بر در کعبه که بيت الله موجودات است
که مباهات امم زان در والا شنوند

بار عام است و در کعبه گشاده است کز او
خاصگان بانگ در جنت ماوا شنوند

اشک در رقص است و ناله در سماع
بر سماع و رقص جان خواهم فشاند

در حضورش لالي آرم در زبان
نه لالي از زبان خواهم فشاند

پس در داد بسته چون مانده است
گر به مسمار در ندوخته اند

بينا دلان ز گفته من در بشاشت اند
کوري آن گروه که جز در حزن نيند

در ايوان شاهي در دولتش را
فلک حلقه و ماه سندان نمايد

در اقليم ايران چو خيلش بجنبد
هزاهز در اقليم توران نمايد

لعل در جام تا خط ازرق
شعله در چرخ اخضر اندازد

چون چرخ در رکوع و چو مهتاب در سجود
بردم نماز آنکه مرا زير بار کرد

اين کعبه در سرادق شروان سرير داشت
و آن کعبه در حديقه مکه قرار کرد

اين کعبه در عجم عجمش سرگزيت داد
و آن کعبه در عرب عربش سبز ازار کرد

باد غم جست در لهو و طرب بربنديد
موج خون خاست در بهو و طرز بگشاييد

در دار الکتب و بام دبستان بکنيد
بر نظاره ز در و بام مفر بگشاييد

چون چراغيد همه در ستد و داد حيات
کآنچه در شام ستانيد سحر بازدهيد

در صفه تو دختر قيصر بساط بوس
در پيش گاه تو زن فغفور پيش کار

تو نيستان شير سياهي در اين حرم
تو آشيان باز سپيدي در اين ديار

هست حسود تو را از اثر عدل تو
رشک حسد در جگر اشک عنا در کنار

يک کنجدش نگنجد در سينه گنج توران
يک سنجدش نسنجد در ديده ملک بربر

در غيبت من آيد پيدا حسودم آري
چون زادت مخنث در مردن پيمبر

اي سوخته رخ تو در زار گريه آتش
بيمار دو لب تو در زهر خنده شکر

گر تو در وهم همدمي جويي
در ره جست گم کني هنجار

دو فتوح است تازه در يک وقت
دو لطيفه است سفته در يک تار

روي اين در ري آفتاب اشراق
خوي او در خوي او رمزد آثار

بحر در کوه بين کنون پس از آنک
کوه در بحر ديده اي بسيار

دوشم در آمد از در غم خانه نيم شب
شب روز عيد کرد مرا ماه اسمرش

در طشت آب ديد توان ماه عيد و من
در طشت خون بديدم ماه منورش

در پرده دل آمد دامن کشان خيالش
جان شد خيال بازي در پرده وصالش

بل غرقه آب دريا در گوهر حسامش
بل آب زهره شيران در آتش قتالش

گفتند آنک آنک کيخسرو زمانه
در زين سمند رستم، در کف کمند زالش

مه شد موافق او در دق بدين جنايت
هر سال در خسوفي کرد آسمان نکالش

شمس فلک ز بيم اذ الشمس در گريخت
در ظل شمس دين که شود چاکر سخاش

چون در زمانه آب کرم هيچ جا نماند
جاي تيمم است به خاک در سخاش

بسي نماند که بي روح در زمين ختن
سخن سراي شود چون درخت در وقواق

در مقام عز عزلت در صف ديوان عهد
راست گوئي روستم پيکار و عنقا پيکرم

در قلاده سگ نژادان گرچه کمتر مهره ام
در طويله شير مردان قيمتي تر گوهرم

هشت باغ خلد را دربسته بيني بر خسان
کان کليد هشت در در بادبان آورده ام