ديوان سعدي

سري دارم مهيا بر کف دست
که در پايت فشانم چون درآيي

سرو با قامت زيباي تو در مجلس باغ
نتواند که کند دعوي همبالايي

در سراپاي وجودت هنري نيست که نيست
عيبت آنست که بر بنده نمي بخشايي

نه مرا حسرت جاست و نه انديشه مال
همه اسباب مهياست تو در مي بايي

ديگري نيست که مهر تو در او شايد بست
چاره بعد از تو ندانيم بجز تنهايي

ور به خواري ز در خويش براني ما را
همچنان شکر کنيمت که عزيز مايي

دگر چون ناشکيبايي ببينم صادقش خوانم
که من در نفس خويش از تو نمي بينم شکيبايي

بيار اي لعبت ساقي بگو اي کودک مطرب
که صوفي در سماع آمد دوتايي کرد يکتايي

در چشم بامدادان به بهشت برگشودن
نه چنان لطيف باشد که به دوست برگشايي

درون پيرهن از غايت لطافت جسم
چو آب صافي در آبگينه پيدايي

مرا مجال سخن بيش در بيان تو نيست
کمال حسن ببندد زبان گويايي

دو روزه باقي عمرم فداي جان تو باد
اگر بکاهي و در عمر خود بيفزايي

من خود به چه ارزم که تمناي تو ورزم
در حضرت سلطان که برد نام گدايي

گر دست دهد دولت آنم که سر خويش
در پاي سمند تو کنم نعل بهايي

خون در دل آزرده نهان چند بماند
شک نيست که سر برکند اين درد به جايي

شرط کرم آنست که با درد بميري
سعدي و نخواهي ز در خلق دوايي

اي که گفتي مرو اندر پي خوبان زمانه
ما کجاييم در اين بحر تفکر تو کجايي

پرده بردار که بيگانه خود اين روي نبيند
تو بزرگي و در آيينه کوچک ننمايي

حلقه بر در نتوانم زدن از دست رقيبان
اين توانم که بيايم به محلت به گدايي

خلق گويند برو دل به هواي دگري ده
نکنم خاصه در ايام اتابک دو هوايي

عجب دارند يارانم که دستش را همي بوسم
نديدستند مسکينان سري افتاده در پايي

اگر فرهاد را حاصل نشد پيوند با شيرين
نه آخر جان شيرينش برآمد در تمنايي

نپندارم که سعدي را بيازاري و بگذاري
که بعد از سايه لطفت ندارد در جهان جايي

در پارس که تا بودست از ولوله آسوده ست
بيمست که برخيزد از حسن تو غوغايي

در کان نبود چون تن زيباي تو سيمي
وز سنگ نخيزد چو دل سخت تو رويي

با اين همه ميدان لطافت که تو داري
سعدي چه بود در خم چوگان تو گويي

اي خسته دلم در خم چوگان تو گويي
بي فايده ام پيش تو چون بيهده گويي

سعدي غمش از دست مده گر ندهد دست
کي دست دهد در همه آفاق چنويي

از بوي تو در تاب شود آهوي مشکين
گر باز کنند از شکن زلف تو تابي

در من منگر تا دگران چشم ندارند
کز دست گدايان نتوان کرد ثوابي

چو عندليب چه فريادها که مي دارم
تو از غرور جواني هميشه در خوابي

تو خود نايي و گر آيي بر من
بدان ماند که گنجي در خرابي

شبي دانم که در زندان هجران
سحرگاهم به گوش آيد خطابي

که سعدي چون فراق ما کشيدي
نخواهي ديد در دوزخ عذابي

سل المصانع رکبا تهيم في الفلوات
تو قدر آب چه داني که در کنار فراتي

فراقنامه سعدي عجب که در تو نگيرد
و ان شکوت الي الطير نحن في الوکنات

گرت کسي بپرستد ملامتش نکنم من
تو هم در آينه بنگر که خويشتن بپرستي

چه حکايت از فراقت که نداشتم وليکن
تو چو روي باز کردي در ماجرا ببستي

عاقل متفکر بود و مصلحت انديش
در مذهب عشق آي و از اين جمله برستي

اي فتنه نوخاسته از عالم قدرت
غايب مشو از ديده که در دل بنشستي

سعدي غرض از حقه تن آيت حقست
صد تعبيه در توست و يکي بازنجستي

اگر مانند رخسارت گلي در بوستانستي
زمين را از کماليت شرف بر آسمانستي

چو سرو بوستانستي وجود مجلس آرايت
اگر در بوستان سروي سخنگوي و روانستي

دمي در صحبت ياري ملک خوي پري پيکر
گر اميد بقا باشد بهشت جاودانستي

چنين گويند سعدي را که دردي هست پنهاني
خبر در مغرب و مشرق نبودي گر نهانستي

اي باد که بر خاک در دوست گذشتي
پندارمت از روضه بستان بهشتي

دور از سببي نيست که شوريده سودا
هر لحظه چو ديوانه دوان بر در و دشتي

باري مگرت بر رخ جانان نظر افتاد
سرگشته چو من در همه آفاق بگشتي

قلاب تو در کس نفکندي که نبردي
شمشير تو بر کس نکشيدي و نکشتي

دوستان دشمن گرفتن هرگزت عادت نبود
جز در اين نوبت که دشمن دوست مي پنداشتي