ديوان سعدي

بزرگوار مقامي و نيکبخت کسي
که هر دم از در او چون تويي فراز آيد

سعديا هر که ندارد سر جان افشاني
مرد آن نيست که در حلقه عشاق آيد

نه آن چنان به تو مشغولم اي بهشتي رو
که ياد خويشتنم در ضمير مي آيد

رسيد ناله سعدي به هر که در آفاق
هم آتشي زده اي تا نفير مي آيد

گو برو در پس زانوي سلامت بنشين
آن که از دست ملامت به فغان مي آيد

کشتي هر که در اين ورطه خون خوار افتاد
نشنيديم که ديگر به کران مي آيد

گمان برند که در عودسوز سينه من
بمرد آتش معني که بو نمي آيد

بشير بود مگر شور عشق سعدي را
که پير گشت و تغير در او نمي آيد

هر شکرپاره که در مي رسد از عالم غيب
بر دل ريش عزيزان نمکي مي آيد

در عهد شاه عادل اگر فتنه نادرست
اين چشم مست و فتنه خون خوار بنگريد

گنجيست درج در عقيقين آن پسر
بالاي گنج حلقه زده مار بنگريد

کاش اندک مايه نرمي در خطابش ديدمي
ور مرا عشقش به سختي کشت سهلست اين قدر

من پيش نهاده ام که در خون
برگردم و برنگردم از يار

خفتن عاشق يکيست بر سر ديبا و خار
چون نتواند کشيد دست در آغوش يار

سعدي اگر داغ عشق در تو مؤثر شود
فخر بود بنده را داغ خداوندگار

سر که به کشتن بنهي پيش دوست
به که بگشتن بنهي در ديار

اي که دلم بردي و جان سوختي
در سر سوداي تو شد روزگار

در دلم آرام تصور مکن
وز مژه ام خواب توقع مدار

اکنون که بي وفايي يارت درست شد
در دل شکن اميد که پيمان شکست يار

يار آن بود که صبر کند بر جفاي يار
ترک رضاي خويش کند در رضاي يار

زان که هرگز به جمال تو در آيينه وهم
متصور نشود صورت و بالاي دگر

عيب کنندم که چه ديدي در او
کور نداند که چه بيند بصير

چون نرود در پي صاحب کمند
آهوي بيچاره به گردن اسير

تا تو مصور شدي در دل يکتاي من
جاي تصور نماند ديگرم اندر ضمير

عيب کنندم که چند در پي خوبان روي
چون نرود بنده وار هر که برندش اسير

چون تو بتي بگذرد سروقد سيم ساق
هر که در او ننگرد مرده بود يا ضرير

سعدي اگر خون و مال صرف شود در وصال
آنت مقامي بزرگ اينت بهايي حقير

گم شدم در راه سودا ره نمايا ره نماي
شخصم از پاي اندرآمد دستگيرا دستگير

تا روانم هست خواهم راند نامت بر زبان
تا وجودم هست خواهم کند نقشت در ضمير

گر نبارد فضل باران عنايت بر سرم
لابه بر گردون رسانم چون جهودان در فطير

آه دردآلود سعدي گر ز گردون بگذرد
در تو کافردل نگيرد اي مسلمانان نفير

آن نه صاحب نظر بود که کند
از چنين روي در به روي فراز

مي نگفتم سخن در آتش عشق
تا نگفت آب ديده غماز

در دو لختي چشمان شوخ دلبندت
چه کرده ام که به رويم نمي گشايي باز

شراب وصل تو در کام جان من ازليست
هنوز مستم از آن جام آشنايي باز

چو آتش در درخت افکند گلنار
دگر منقل منه آتش ميفروز

من در وفا و عهد چنان کند نيستم
کز دامن تو دست بدارم به تيغ تيز

سعدي به دام عشق تو در پاي بند ماند
قيدي نکرده اي که ميسر شود گريز

توبه را تلخ مي کند در حلق
يار شيرين زبان شورانگيز

من مفلسم در کاروان گوهر که خواهي قصد کن
نگذاشت مطرب دربرم چندان که بستاند عسس

فرياد سعدي در جهان افکندي اي آرام جان
چندين به فرياد آوري باري به فريادش برس

تا نشنوي ز مسجد آدينه بانگ صبح
يا از در سراي اتابک غريو کوس

باران چون ستاره ام از ديدگان بريخت
رويي که صبح خيره شود در صباحتش

رفتار شاهد و لب خندان و روي خوب
چون آدمي طمع نکند در سماحتش

سعدي که داد وصف همه نيکوان به داد
عاجز بماند در تو زبان فصاحتش

کاش که در قيامتش بار دگر بديدمي
کان چه گناه او بود من بکشم غرامتش

بارها در دلم آمد که بپوشم غم عشق
آبگينه نتواند که بپوشد رازش

مرغ پرنده اگر در قفسي پير شود
همچنان طبع فرامش نکند پروازش

قوت شرح عشق تو نيست زبان خامه را
گرد در اميد تو چند به سر دوانمش

نيست زمام کام دل در کف اختيار من
گر نه اجل فرارسد زين همه وارهانمش