عشاقنامه عراقي

روز و شب، سال و ماه آواره
در بيابان نفس اماره

هر که عاشق نگشت در معني
آدمي صورت است و خر معني

پير عاشق، که در معني سفت
از سر سوز عشق با او گفت:

پير گفتا: تويي که در ياري
دل نبستي به عشق؟ گفت: آري

رو، در عشق آن نگارين زن
که تو از عشق او شدي احسن

عشق افزون ز جان و دل جاني است
بلکه در ملک روح سلطاني است

گاه باشد که عشق جان گردد
گاه در جان جان نهان گردد

آب در ميوه خرد عشق است
بلکه آب حيات خود عشق است

در زمانه بديد تو بر تو
حسن با قبح و زشت با نيکو

بود مردي هميشه در گلخن
گلخنش بود سال و مه گلشن

ديد آب روان و سبزه و گل
مرده در پاي حسن گل، بلبل

صد هزاران دلي به غم خسته
برده، در دام زلف ها بسته

عزم نخجيرگاه کرده و مست
تيرش اندر کمان، کمان در دست

جامه گلخني ز تن بدريد
در پي آن پسر همي گرديد

با دلي خسته و دروني ريش
غرقه در خون ز اشک ديده خويش

روز ديگر، چو شاه وا گرديد
گلخني را هنوز در خون ديد

باطنش مست و ظاهرش هشيار
در پي يار و بي خبر ز اغيار

کرده در چشم جان، به بوي حبيب
خاک پاي سگان کوي حبيب

مدتي با دل ز غم به دو نيم
بود در کوي آن نگار مقيم

ديده پر خون، دماغ پر سودا
جان ز آشوب عشق در غوغا

غم هجران تنش چو مو کرده
در ميان وحوش خو کرده

پوست در سر کشيد آهووار
تا به تيرش مگر زند دلدار

در رگش چون نماند خون برجا
سست شد، اندر اوفتاد ز پا

در هواي تو جان و تن بارست
جان فدا کرد عاشق و وارست

در هلاک دلم چه مي کوشي؟
چون که بيچاره خود درين کار است

دل بسي در غمت به خون غلتيد
ليکن اين بار خود سبکبار است

يابم از ديدن تو آب حيات
ور بسوزانيم تو در آتش

آنکه در جان تو را اصول نهاد
لقب جسم تو جهول نهاد

سوختم، سوختم، در آتش شوق
بيخودم کن دمي به باده ذوق

در بيابان، به فصل تابستان
چون ببارد به تشنه اي باران

عالم عاشقان ز حيرت او
در بدر مي روند و کوي به کو

از مي اشتياق او شد مست
پاي در ره نهاد و دل بردست

چون که بشنيد شيخ صاحب درد
در دو فرسنگ شهر منزل کرد

شحنه را نيز خواب در پيچيد
گوش کن تا که او به خواب چه ديد:

ديد در خواب، کش رسول خدا
داد مشتي مويز و گفت او را:

شيخ چون ديد شحنه را از دور
در پي افتاده آن سرشته ز نور

چون که در دام تو گرفتاريم
از تو پرواي خويش چون داريم؟

در غمت دود از آن به عرش رسد
آتشي کز درون برافروزيم

در غم عشق اگر رود سر ما
اي عراقي، بيا، که فيروزيم

در سماع توام، چو حال گرفت
از وجود خودم ملال گرفت

در زمان نزد شيخش آوردند
خاطر شيخ گشت رسته ز بند

چون ز ذوق صفاش بي هش کرد
همه در عشق او فرامش کرد

سمعش از سمع و هم بصر ز بصر
در کلام از کلام شد بخبر

مرغ جان تا بيافت ديده باز
در هواي تو مي کند پرواز

نيک در کار خويش حيرانم
درد خود را دوا نمي دانم

در غم دوستان مهر گسل
دشمنان را بسوخت بر من دل

تو به خود عاشقي، زهي مشکل!
که ز ما بگذرد تو را در دل

در دلم آرزوي عشق تو را
نيست انجام، اگر بود آغاز

در غمت هر نفس عراقي را
با خيالت حکايتي است دراز

بود صاحبدلي به دانش و هوش
در نواحي فارس تره فروش

تو کجايي و ما کجا؟ هيهات!
در بيابان و آرزوي فرات؟

چون شوي در ميان خلق علم
به اتابک رسد حديث تو هم

در ره کوي دوست بي سر و پا
دل و جان داده، پا ز سر کرده

نه شنيد از کسي، نه با کس گفت
در عبادت به آشکار و نهفت

زد بسي در وليک سود نداشت
نگشود و بر خودش نگذاشت

در خود از درد عشق دردي ديد
باز گرديد و جاي مي نگزيد

چون که در قصر خويش منزل کرد
با هزاران هزار انده و درد

نيست در دل ز زهر غم آن درد
که به ترياق دفع شايد کرد

چون که محرم شنيد ازو اين راز
گفت در خدمت اتابک باز

با بزرگان عهد او بر شيخ
به تضرع بخواست از در شيخ

پس اتابک گرفت او را دست
پير عقد نکاح او در بست

يار محبوب و پس محب مريد
چون که در آستان شيخ رسيد

زد سرانگشت بر درش در حال
بار دادش، کنون که بود حلال

چون که بنياد را بر اصل نهاد
بر دل خود در مراد گشاد

حسنت از روضه جنان خوشتر
يادت از هرچه در جهان خوشتر

هر که در صورت تو حيران نيست
صورتش هست، ليکنش جان نيست

من چو در عارض تو حيرانم
لوح محفوظ عشق مي خوانم

اي ملامت کنان مرا در عشق
گوش مي نشنود ازينسان پند

سعد زنگي، ز اعتقاد که داشت
در حق شيخ افترا انگاشت

دلبري ديد، همچو بدر منير
چيست در بر گرفته پاي فقير

پاي ها از کنار آن مهوش
چست در زد به منقل آتش

در جهان، گر دل از تو بردارم
خود که بينم؟ که بر تو بگزينم؟

در جهان غير عشق نپرستم
عشق بازي است رسم و آيينم

چون که حسن آمد از عدم به وجود
عشق در نور او ملازم بود

عکس هر مويت، اي بت رعنا
در دماغم رگي است از سودا

موي زلفت فراز عارض خوش
سوخت ما را، چو موي در آتش

مانده زان غمزه در شگفتم من
هست بيمار و مست و مردافکن

که همي شد سوار اندر ري
وز مريدان فزون ز صد در پي

دل ديوانه باز بر در عشق
به دمي درکشيد ساغر عشق

گر عراقي بدي خريدارت
لايق وصل بود و در خور عشق

تا به حدي است شکر دهنت
که نشايد سخن در آن گفتن

در کمند غم تو پا بستم
وز مي اشتياق تو مستم

ساکن است او، مگر تو بشتابي
در نيابد، مگر تو دريابي

دل و دنياي خويش در کويت
همه دادم به ديدن رويت

گفت: کافهام اگرچه در ماند
آخر اين چوب پاره مي داند

منبر از جاي خويشتن برخاست
وز زمين در هوا همي شد راست

گوييا در دلش وفا با ماست
يا هنوزش سر جفا با ماست

خود ندانم که در چه کارم من؟
با وي از خود خبر ندارم من

دل چو در دام عشق منظور است
ديده را جرم نيست، معذور است

از تو مهرم چو در نهاد بود
من کيم؟ تا مرا مراد بود ؟

هرکه او در غم تو دل بنهاد
آرزوها به آرزوي تو داد

من ز کويت بدر ندانم رفت
زانکه زين در کجا توانم رفت؟

ديوان فرخي سيستاني

همي تا در شب تاري ستاره تابد از گردون
چو بر ديباي فيروزه فشانده لؤلؤ لالا

در هنر شاگرد خويشي چون نکوتر بنگري
فضلهاي خويشتن را هم تو بودستي سبب

بدسکال تو زه پيراهن از بيم مسد
باز نشناسد همي در گردن خويش از کنب

دشمنان و حاسدان و بدسکالان ترا
مرگ اندر بيکسي و زندگاني در تعب

در ديار گوزگانان اندرين عهد قريب
چار چيز نامور کرد از پي مزد و ثواب

ستاره در شب تاري بديع تر باشد
اگر ستاره هوادار شب بود چه عجب

بوقتي آمد کز باختر سپيده بام
همي بر آمد و شب بود در جناح هرب

چو برشکسته سواري همي گريخت سحر
سپيده در دم او چون مبارزي معجب