ديوان عراقي

دل در طلب دنيي دون هيچ منه
بر دل غم او کم و فزون هيچ منه

پيري بدر آمد ز خرابات فناي
در گوش دلم گفت که: اي شيفته راي

ني بر سر کوي تو دلم يافته جاي
ني در حرم وصل نهاده جان پاي

اي کاش! به سوي وصل راهي بودي
يا در دلم از صبر سپاهي بودي

اي کاش! چو در عشق تو من کشته شوم
جز دوستي توام گناهي بودي

بردي دلم، اي ماهرخ بازاري
زان در پي تو ناله کنم، يا زاري

چون در دلت آن بود که گيري ياري
برگردي ازين دلشده بي آزاري

خاک کف تو چو سرمه در ديده کشم
زيرا که نشان از کف پايي داري

در عشق، اگر بسي ملامت ببري
تا ظن نبري جان به قيامت ببري

دانم که نگيري، اي دل و جان، دستم
در پاي تو جان و دل فشانم روزي

گر شهره شوي به شهر شرالناسي
ور گوشه گرفته اي، تو در وسواسي

زنهار! ز دست ناکسان آب حيات
بر لب ننهي، گرچه در آتش باشي

اي کاش! بدانمي که من کيستمي؟
تا در نظرش بهتر ازين زيستمي

يا جمله تنم ديده شده، تا شب و روز
در حسرت عمر رفته بگريستمي

در عشق ببر از همه، گر بتواني
جانا طلب کسي مکن، تا داني

اندر طلبت چو لوليان مي گردم
دور از در تو، دربدر و کوي به کوي

فرزند عزيز، قرة العين کبير
بادات خدا در همه احوال نصير

ورچه در خورد نيست خدمت من
به بزرگان خرده دان برسان

رسم گويي در آن حضرت دگرباره من مسکين
عسي الايام ان يرجعن قوما کالذي کانوا

در کف محنت خودي امروز؟
يا نه از دست رنج وارستي

همچو ماهي بر آسمان نشاط
يا چو ماهي فتاده در شستي؟

گفتم که:مگر جستم،وز دام بلا رستم
دل در پسري بستم،کز ياد لبش مستم

ساقي،مي مهرانگيز،در ساغر جانم ريز
چون مست شوم برخيز،زان طره شورانگيز

عشاقنامه عراقي

پس چهل طورشان در آن اشکال
برد از جا به جا و حال به حال

خلق را در جهان کون و فساد
هست او مبدا و بدوست معاد

دادش ايجاب و سلب هر تحقيق
در جهان تصور و تصديق

هر چه ادراک آن کند افهام
يا بود در تصور اوهام

جز وجود خداي در دو جهان
دومين نقش چشم احوال دان

هر که را در ميان جان نور است
مغز جانش براي آن نور است

سر او در سر يقين و گمان
مايه کفر دان و هم ايمان

نور خورشيد در جهان فاش است
گنه از ديده هاي خفاش است

ساکن است او، مگر تو بشتابي
در نيابد، مگر تو دريابي

در ره او بلا و محنت و حلم
پيشه «الذين اوتوا العلم »

فعل و فعال و وجد و ماهيت
محو دان در ره الهيت

ور تو را نور ازين چراغي نيست
در تجاويف هر دماغي نيست

لحظه اي درگذر ازين پس و پيش
لمحه اي در نگر به عالم خويش

به طلب در جهان چه مي پويي؟
چو تو گم گشته اي، چه مي جويي؟

ديده بگشاي، اي که در خوابي
خويشتن را طلب، مگر يابي

تا تو در خويشتن نظر نکني
وانگه از خويشتن گذر نکني

تا کي، اي همچو گاو سر در پيش
طعمه اي گرگ نفس را چون ميش؟

هر که دل در امور سفلي بست
به بلاهاي جاودان پيوست

هر دلي کو هواي دنيا خواست
در تن افزود، ليک از جان کاست

هر که در ملک جان امين نبود
خازن نقد ماء و طين نبود

بي قدم در جهان همي پويد
بي زبان مدح خواجه مي گويد

تا ازو در زمانه وا گويند
دايمش مرد و زن دعا گويند

به کفش نسبتي چو کرد سحاب
زان شد آبستن او به در خوشاب

زانکه در وصف او هنرمندان
هر چه گويند هست صد چندان

علم علم بي نهايت ملک
آب و آتش که ديده در يک سلک؟

چون سکندر ازو شنيد دعا
گفت در پاسخش که : اي دانا

به سکندر چنان نمود حکيم
که: بماني تو در زمانه مقيم

هر که او نيک نامي اندوزد
در جهان کسوت بقا دوزد

مصطفي گفت و ياد مي گيرند:
در جهان مؤمنان نمي ميرند

خاطرم در اين معاني سفت
نکته اي بس مفيد و موجز گفت

چون در گنج دوست وا کردند
به من اين شيوه را عطا کردند

روز و شب درد درد مي نوشم
در خروشم، اگر چه خاموشم

از تلطف به من نما گل را
در حديث اندر آر بلبل را

حبذا آن زمان که در ره عشق
بيخود از سر کنند پا عشاق

از مي شرق دوست مست شدند
همه در پاي عشق پست شدند

عشق را رهگذر دل و جان است
اولش طعنه در دل و جان است

تا ازين راه بر کران نشوي
در خور خيل صادقان نشوي

هر محبت، که در دلي پيداست
بي شک آن انقطاع غير خداست

مي روي در سراي خسته دلان
اين کرم بين تو با شکسته دلان

دل من، چون به عشق مايل شد
عشق در گردنش حمايل شد

روي بنمود و دل ببرد و نشست
کار من در فراق مشکل شد

داشت بر يوسف و زليخا دست
در جهان خود ز دست عشق که رست؟

چون ز سيمرغ ديد شهپر عشق
همچو داود مي زند در عشق

بود در کنج خانه صبح دمي
خاطر من بخود فتاده دمي

ذوق لذت شناس شاهد باز
کرده در عشق نغمه ها آغاز

صوت بر در زنان، ز قرع هوا
از ره گوش هوش گفت مرا:

خيز و بگشاي در، که يار آمد
ميوه از شاخ عمر بار آمد

بگشودم درش، چو رخ بنمود
در جنت به روي من بگشود

سايه غم برفت از سر من
کافتاب اندر آمد از در من

تا جهان است، مثل تو قمري
در نيامد به دلبري ز دري

گو: عراقي در آرزوي رخت
جان همي داد و حسرت اندر دل

دست يازيد و بر گرفت و بخواند
در بد و نيک اين سخن مي راند

گفتم: اي جان جان، من مسکين
در بيابان عشق گفته ام اين

بر بديهه بگويي اندر حال
باشد اين در فراق و آن ز وصال

عاشقان را خيال عارض تو
در شب تيره نور ديده و دل

ز آرزوي قد تو سرو سهي
خشک بر جاي مانده پا در گل

يا سوار آي در سخن راني
يا خطي باز ده به ناداني

در جهان هيچ کس مشوش عشق
نشد، الا ز سوز آتش عشق

همه را نيست، گر چه جان و تن است
جان معني، که در تن سخن است

پاي در نه به جاده تحقيق
از تو آغاز و از خدا توفيق

زنده جانان مرده در غم يار
مست حالان جان و دل هشيار

در ره دوست پا ز سر کرده
ابجد عشق را ز بر کرده

يار خود ديده در پس پرده
تن به جان مانده، جان فدا کرده

جان من در هواي ايشان است
تن من خاک پاي ايشان است

از جناب خداي در دو جهان
اين مراتب براي ايشان است

عشق در هر دلي که جاي گرفت
دست برد اندرون و پاي گرفت

عشق در هر دلي که سر بر زد
خيمه از عقل و علم برتر زد

چون محبت رسد به عين کمال
در دل و جان و الهان جمال

به ارادت درآمد از در او
تا رهاند ز بار خود سر او

گوش کن تا:، چها مقدر فرد
در کرامات شيخ تعبيه کرد

در گذرگه کسي که اول ديد
دل بدو داد و عشق او بخريد

زو دماغ دلش معطر شد
در دلش عشق او مقرر شد

گشت ناگاه از هواي دلش
بسته در دام عشق پاي دلش

وان که بربود ناگهان دل وي
به خرابات رفت و او در پي

قرب سالي مريد عاشق مست
در خرابات بود باده به دست

چون که در راه عشق صادق شد
مقتداي هزار عاشق شد

بي دلان را جز آستانه عشق
در ره کوي دوست منزل نيست