ويس و رامين

چراغ مهر شد در دلش مرده
هم ايدون آتش کينه فسرده

نه جنگي بود مرگش را بهانه
نه خوني ريخته شد در ميانه

بدان گاهي که او با ويس بگريخت
به دام شاه موبد در نياويخت

بکن نيکي و در درياش انداز
که روزي گشته لولو يابيش باز

زبانها بود بر وي آفرين خوان
چو دلها در وفاي وي گروگان

مکن بد در جهان و بد مينديش
کجا گر بد کني بد آيدت پيش

بدانديشان همه بر دار بودند
و يا در چاه و زندان خوار بودند

در ايران هر کسي دانش بياموخت
بدان تا راز خود نزدش برافروخت

صد و ده سال رامين در جهان بود
از آن هشتاد و سه شاه زمان بود

شهي خوش زندگي بودست و خوش نام
که خود در لفظ ايشان خوش بود رام

جهان در دست ويس سيمتن کرد
مرو را پادشاه خويشتن کرد

دو خسرو نامشان خورشيد و جمشيد
جهان در فر هردو بسته اوميد

کرا دشمن نباشد در جهان کس
چو بيني دشمن او خود جهان بس

نديدم در جهان چون تو وفادار
چرا گشتي ز من يکباره بيزار

شگفتي نيست گر با تو جفا کرد
زمانه در جهان با که وفا کرد

چرا درد دگر بر من نهادي
بلا را راه در جانم بدادي

شکيبايي ز پيران سخت نيکوست
بخاصه در فراق جفت يا دوست

در آتشگه مجاور گشت و بنشست
دل پاکيزه با يزدان بپيوست

گهي در پيش يزدان لابه کردي
گناه کرده را تيمار خوردي

همي گرديم تازان در چراگاه
ز حال آنکه از ما شد نه آگاه

سرايي را که در وي يک زمانيم
درو جوياي ساز جاودانيم

جهان بندست و ما در بند خرسند
نجوييم آشنايي با خداوند

گل دولت به وقتي گشت خندان
که در گيتي شده پژمرده ريحان

همانا دهر را باغ اين زمانست
بدو در مملکت سرو روانست

کنون نيکان چو گلها در بهارند
بدانديشان چو گلبن پر ز خارند

ازين سفله جهان آمد چنان حر
که لعل از سنگ آيد وز صدف در

اگر ترسي تو از آتش به محشر
ز بي باکي شوي در آتش اندر

جهان در فضل او بستست اوميد
فزونتر زانکه اندر نور خورشيد

اگر در چشم خردست او به منظر
به عقل اندر بزرگست او به مخبر

اگر يابي ز هرکس نظم گفتار
ز من يابي تو نظم در شهوار

چو دريايست طبع من ز گفتار
شود از علم در وي رود بسيار

دل و دست و در و رويت گشاده
سرير و مسند و خوانت نهاده

ديوان عراقي

دوستان را زار کشتي ز آرزوي روي خود
در طريق دوستي آخر کجا باشد روا؟

آن يار، که در ميان جان است
بر گوشه دل نهاد ما را

در خانه ما نمي نهد پاي
از دست مگر بداد ما را؟

دانست که در غميم بي او
از لطف نکرد شاد ما را

بر ما در لطف خود فرو بست
وز هجر دري گشاد ما را

به عالم، در که ديدم باز کردم
نديدم روي دلداري دريغا

نديدم هيچ گلزاري به عالم
که در چشمم نزد خاري دريغا

وعده اي مي ده، اگر چه کج بود
کز بهانه در گماني ساقيا

از لطافت در نيابد کس تو را
زان يقينم شد که جاني ساقيا

گوش جان ها پر گهر شد، زانکه تو
از سخن در مي چکاني ساقيا

در دل و چشمم ز حسن و لطف خويش
آشکارا و نهاني ساقيا

نيست در عالم عراقي را دمي
بر لب تو کامراني ساقيا

خواهي که راه يابي بي رنج بر سر گنج
مي بيز هر سحرگاه خاک در خرابات

جان باز در خرابات، تا جرعه اي بيابي
مفروش زهد، کانجا کمتر خرند طامات

چون غرقه شد عراقي يابد حيات باقي
اسرار غيب بيند در عالم شهادات

ديدي چو من خرابي افتاده در خرابات
فارغ شده ز مسجد وز لذت مباحات

دردش نديد درمان، زخمش نجست مرهم
در ساخته به ناکام با درد بي مداوات

به يک گره که دو چشمت بر ابروان انداخت
هزار فتنه و آشوب در جهان انداخت

من از وصال تو دل برگرفته بودم، ليک
زبان لطف توام باز در گمان انداخت

سپاه عشق تو از گوشه اي کمين بگشود
هزار فتنه و آشوب در جهان انداخت

چو در سماع عراقي حديث دوست شنيد
بجاي خرقه به قوال جان توان انداخت

چه خوش باشد خرابي در خرابات
گرفته زلف يار و رفته از دست

به گرد زلف مهرويان همي گشت
چو ماهي ناگهان افتد در شست

ز بند نام و ننگ آنگه شد آزاد
که دل را در سر زلف بتان بست

لب ساقي صلاي بوسه در داد
عراقي توبه سي ساله بشکست

آن دل، که ازو خبر نداريم
هم در سر زلف اوست گر هست

در سايه زلف او بيآسود
وز نيک و بد زمانه وارست

چو ديد شعاع روي خوبش
در حال ز سايه رخت بربست

از پرده برون آمد ساقي، قدحي در دست
هم پرده ما بدريد، هم توبه ما بشکست

در دام سر زلفش مانديم همه حيران
وز جام مي لعلش گشتيم همه سرمست

ز روي روشن هر ذره شد مرا روشن
که آفتاب رخت در همه جهان پيداست

شگفت نيست که در بند زلف توست دلم
که هرکجا که دلي هست اندر آن سوداست

نديد چشم عراقي تو را، چنان که تويي
از آن که در نظرش جمله کاينات هباست

ساقي، قدحي، که مست عشقم
و آن باده هنوز در سر ماست

کارم، که چو زلف توست در هم
بي قامت تو نمي شود راست

باغي است جهان، ز عکس رويت
خرم دل آن که در تماشاست

در باغ همه رخ تو بيند
از هر ورق گل، آن که بيناست

باري، به نظاره اي برون آي
کان روي تو از در تماشاست

پنهان چه شوي؟ که عکس رويت
در جام جهان نماي پيداست

آه! که در طالعم باز پراکندگي است
بخت بد آخر بگو کين چه پريشاني است

صبح وصالم بماند در پس کوه فراق
روز اميدم چو شب تيره و ظلماني است

شر و شوري فتاد در عالم
هاي و هويي ازين و آن برخاست

جامي از ميکده روان کردند
در پيش صد روان، روان برخاست

جرعه با خاک در حديث آمد
گفت و گويي از ميان برخاست

مهر مهر دلبري بر جان ماست
جان ما در حضرت جانان ماست

بس عجب نبود که سودايي شوم
کآيت سوداي او در شان ماست

جان ما چوگان و دل سودايي است
گوي زلفش در خم چوگان ماست

اسب همت را چو در زين آوريم
هر دو عالم گوشه ميدان ماست

وزن مي ننهندمان خلقان وليک
کس چه داند آنچه در خلقان ماست؟

گر ز ما برهان طلب دارد کسي
نور او در جان ما برهان ماست

چنين که حال من زار در خرابات است
مي مغانه مرا بهتر از مناجات است

مقام دردکشاني که در خراباتند
يقين بدان که وراي همه مقامات است

فتور غمزده تو خون من بخواهد ريخت
بدين صفت که در ابرو گره درافکند است

ديري است که بر در قبول است
بيچاره دلم ، که نيک خوار است

کار آن دارد، که بر در تو
هر لحظه و هر دميش بار است

دل، چو در دام عشق منظور است
ديده را جرم نيست، معذور است

ناظرم در رخت به ديده دل
گرچه از چشم ظاهرم دور است

در کوي خرابات، کسي را که نياز است
هشياري و مستيش همه عين نماز است

آنجا نپذيرند صلاح و ورع امروز
آنچ از تو پذيرند در آن کوي نياز است

خواهي که درون حرم عشق خرامي؟
در ميکده بنشين که ره کعبه دراز است

از ميکده ها ناله دلسوز برآمد
در زمزمه عشق ندانم که چه ساز است؟

در زلف بتان تا چه فريب است؟که پيوست
محمود پريشان سر زلف اياز است

در خرابات خراب افتاده
عاشق بي سر و سامان چه خوش است

آن دل شيفته ما بنگر
در خم زلف پريشان چه خوش است

ناله و فرياد من هر نيم شب
بر در وصلت تقاضايي خوش است

تا نپنداري که بي روي خوشت
در همه عالم مرا جايي خوش است

در دلم بنگر، که از ياد رخت
بوستان و باغ و صحرايي خوش است

تا عراقي واله روي تو شد
در ميان خلق رسوايي خوش است