ويس و رامين

من او را روز و شب در ناز دارم
کليد گنجها او را سپارم

به فرياد آمده دل زير هر بر
ستوهي يافته هر مغز در سر

مرا تا هست ويرو در شبستان
نباشد سوي مروم هيچ دستان

چو دارم سرو گوهربار در بر
چرا جويم چنار خشک و بي بر

کسي را در غريبي دل شکيباست
که اندر خانه کار او نه زيباست

بسازم با برادر چون مي و شير
نخواهم در غريبي موبد پير

جواني را به پيري چون کنم باز
ملا گويم ندارم در دل اين راز

همي رفت و نبود او هيچ آگاه
که در پيشش همي راهست يا چاه

مگر دژخيم ويسه دژ پسندست
که ما را اينچنين در غم فگندست

ز کين جويي شده چونان بي آزرم
که در چشمش جهان تاري بد از شرم

چنانت باد در دولت بلندي
که چون جمشيد ديوان را ببندي

زن و مردش نشسته در خورنگاه
خورنگاه از بتان پر اختر و ماه

کجا ويروست آنجا مهتر رزم
ز ناداني به زور خويش در بزم

لقب کردست روحا خويشتن را
به دل در راه داده اهرمن را

ز بس کينه همي لرزيد چون بيد
چو در آب رونده عکس خورشيد

تن من جان شيرين را نخواهد
اگر در جان من مهرت بکاهد

کجا آن سور و آن آراسته بزم
گرانتر بود در چشم من از رزم

ز بانگ مطربان گشتم بي آرام
نواشان بود در گوشم چو دشنام

کنون در خانه ويروي و قارن
ز چشم بد برآيد کام دشمن

بسا خونا که مي جوشد در اندام
بسا جانا که مي لرزد بي آرام

به گرد اندر چنان بودند لشکر
که در ميغ تنک تابنده اختر

در آن فرياد صنج او را عديلي
چو قوالان سرايان با سپيلي

در آن صحرا يلان بودند چونين
فداي نام کرده جان شيرين

نبودش جاي بنشستن به گيهان
همي شد در دهان و چشم ايشان

چو آمد هر دو لشکر تنگ در هم
ز کين بردند گردان حمله بر هم

تو گفتي ناگهان دو کوه پولاد
در آن صحرا به يکديگر درافتاد

تو گفتي جنگيان کارنده گشتند
همه در چشم و دل پولاد کشتند

کسي نشيند آوازي در آن جاي
مگر آواز کوس و ناله ناي

گهي اندر زره شد تيغ چون آب
گهي در ديدگان شد تير چون خواب

گهي رفتي سنان چون عشق دربر
گهي رفتي تبر چون هوش در سر

همي دانست گفتي تيغ خونخوار
که جان در تن کجا بنهاد دادار

در آن انبوه گردان و سواران
وز آن شمشير زخم و تيرباران

شما را شرم باد از کرده خويش
وزين کشته يلان افتاده در پيش

ز صف خويش بيرون تاخت چون باد
چو آتش در سپاه دشمن افتاد

يکي تاريکي از گيتي برآمد
که پيش از شب رسيدن شب در آمد

در آن دم گشت مردم پاک، شبکور
به گرد انباشته شد چشمه هور

چو خورشيد فلک در باختر شد
چو روي عاشقان همرنگ زر شد

ميانجي گر نه شب بودي در آن جنگ
نرستي جان شاهنشه از آن ننگ

در آمد لشکري از کوه ديلم
گرفته از سپاهش دشت تارم

بدو در انده از شادي فزونست
دل دانا به دست او زبونست

شهنشه در زمان از راه برگشت
به راه اندر تو گفتي پرور گشت

چو خورشيد بتان ويس دلارام
تن خود ديد همچون مرغ در دام

خروشان زار با دايه همي گفت
به زاري نيست در گيتي مرا جفت

ازين بدتر چه باشد مرمرا بد
که ناکام اوفتم در دست موبد

چو بخروشم خروشم نشنود کس
نه در سختي مرا ياور بود کس

نگر تا در دلت ناري گماني
که کوشي با قضاي آسماني

من از بهر تو ايدر آمدستم
کجا در مهر تو بيدل شدستم

همي تا جان من باشد به تن در
ترا با جان خود دارم برابر

مبر زين بيش در اميد من رنج
به باد يافه کاري برمده گنج

وگر ويرو مرا بر سر نبودي
مرا مهر تو هم در خور نبودي

چو ويرو نيست در گيتي مرا کس
ز پيوندم نباشد شاد ازين پس

وگر با او خورم در مهر زنهار
چه عذر آرم بدان سر پيش دادار

چو بشنيد اين سخن مرد شهنشاه
نديد از دوستي رنگي در آن ماه

شهنشه را فزون شد مهر در دل
تو گفتي شکرش باريد بر دل

خوش آمد در دلش گفتار دلبر
که کام دل نديد از من برادر

همي تا ويس بت پيکر چنان بود
جهان از دست موبد در فغان بود

همي پرورد عشق ويس در جان
ز مردم کرده حال خويش پنهان

اميد ويس عشقش را روان شد
هواي پير در جانش جوان شد

در آن هنگام وي را کرد پشتي
نمود اندر سخن لختي درشتي

مباد آن کس که دارد بي دلي دوست
کجا در بي دلي بسيار آهوست

چو رامين را هوا در دل برآشفت
ز روي مهرباني شاه را گفت

چنين تخمي که در شوره فشاني
هم از تخم و هم از بر دور ماني

چو در خانه بود دشمن ترا يار
چنان باشد که داري باستين مار

وگر بيکام او با او نشيني
ز دل در کن کزو شادي نبيني

نه از تيمار او يابي رهايي
نه نيز آرام يابي در جدايي

چو بيمار بد اندر عشق جانش
که شکر تلخ باشد در دهانش

اگر نوميد ازين دز باز گردم
به زشتي در جهان آواز گردم

بماني شرم زد در پيش داور
نبيني هيچ کس را پشت و ياور

به نامه در سخنها گفت شيرين
به گوهر کرده وي را گوهر آگين

به هر خوني که ما ريزيم ايدر
گرفتاري ترا باشد در آن سر

وگر زين کين به مهر من گرايي
کنم در دست ويرو پادشايي

به شهرو خواسته چندان فرستاد
که نتوان کرد آن در دفتري ياد

کمرها بر ميان از گوهر ناب
به سر بر تاج زر و در خوشاب

تو گفتي در جهان گوهر نماندست
که نه موبد به شهرو برفشاندست

ز يزدان نيز آمد در دلش بيم
دلش زان نامه شد گفتي به دو نيم

کجا درگاه دز بر شاه بگشاد
به دز در شد هم آنگه شاه دلشاد

سپه را سوي مغرب برد هموار
که آنجا بود در چه مانده سالار

ستاره هر يکي بر جاي مانده
چو مرواريد در مينا نشانده

حمل با ثور کرده روي در روي
ز شير آسماني يافته بوي

دو پيکر باز چون دو يار در خواب
به يکديگر بپيچيده چو دولاب

به پاي هردوان در خفته خرچنگ
تو گفتي بي روان گشتست و بي چنگ

اسد در پيش خرچنگ ايستاده
کمان کردار دم بر سر نهاده

زن دوشيزه را دو خوشه در دست
ز سستي مانده بر (يک) جاي چون مست

در آورده به هم گزدم سر و دم
ز سستي همچو سرما خورده مردم

کمان ور را کمان در چنگ مانده
دو پاي آزرده دست از جنگ مانده

فتاده آبکش را دلو در چاه
بمانده آبکش خيره چو گمراه

بمانده ماهي از رفتن به ناکام
تو گفتي ماهي است افتاده در دام

به نزد جوي خرگوشي گرازان
دو سگ در جستن خرگوش تازان

چو در دز رفت شاهنشاه موبد
به ايدون وقت و ايدون طالع بد

شتابان روز و شب در راه تازان
به روي دلبر خود گشته نازان

در و ياقوت خندان و سخنگوي
چو سيم ناب رخشان و سمن بوي

يکي را سنگ بر دل خاک بر سر
يکي را جام بر کف دوست در بر

مگر زان کشت او را ديده در جان
که او را زود آرد بار مرجان

زبان بسته رگ از ديده گشاده
نهيب عاشقي در دل فتاده

چه بودي گر دگر ره باد بودي
ز روي ويس پرده در ربودي

چه بودي گر مرا در خواب ديدي
دو چشم من پر از خوناب ديدي

گهي در چاه وسواس اوفتادي
گهي دل را به دانش پند دادي

تو پيچان گشته اي در عشق آن ماه
خود او را نيست از حال تو آگاه

دل عاشق در آتش سال تا سال
نپرسد ايچ کس وي را ازان حال

چنان چون بود مهرافزاي رامين
چو کبگ خسته دل در چنگ شاهين